Banken laten arme buurten steeds vaker links liggen

Het aantal bankkantoren in het Brussels gewest blijft afnemen. Vooral minder welvarende buurten moeten het met steeds minder bankkantoren doen. Voor heel wat mensen die geen toegang hebben tot een computer, is dat problematisch. "In Molenbeek moet je soms één uur aanschuiven om geld af te kunnen halen."

Zo'n vijf jaar geleden kreeg Molenbeeks schepen van Economie Amet Gjanaj (PS) - toen nog woonachtig vlakbij het kanaal - een brief van zijn lokale ING-kantoor. Het filiaal zou sluiten en de klanten werden doorverwezen naar het kantoor aan het Zuidstation. Een jaar geleden - Gjanaj verhuisde intussen naar de buurt rond Karreveld - kreeg hij opnieuw een brief. Zijn nieuwe BNP Paribas Fortis-kantoor in de buurt van de Edmonds Machtenslaan zou gesloten worden. Klanten werden doorverwezen naar het referentiekantoor aan het Zuidstation.

"Ik ben gelukkig niet iemand die elke dag naar het bankkantoor moet," vertelt Gjanaj verontwaardigd. "Maar voor veel andere bewoners van Molenbeek is dat wel het geval. Een groot deel van onze bevolking is kwetsbaar op sociaaleconomisch gebied. Ze hebben thuis geen computer en hebben niet veel andere opties dan elke dag naar de bank of een automaat te gaan om te zien of hun inkomen gestort werd. Maar door het verdwijnen van zoveel bankfilialen, blijven er evenmin veel automaten over."

De laatste vijftien jaar verlieten minstens vijf bankkantoren de Brusselse gemeente. Volgens Gjanaj is het motief daarachter puur commercieel. "Mensen die geen groot inkomen hebben, brengen niet voldoende op. Kantoren kosten de banken te veel geld. Banken willen zich met hun kantoren vooral richten op financiële producten of bepaalde investeringen die in onze gemeente niet meteen verkocht raken. Het publiek in onze gemeente is niet voldoende interessant voor hen. En omdat er te weinig media-aandacht voor is, vertrekken ze in alle stilte en discretie."

Uur aanschuiven

Volgens bankenfederatie Febelfin neemt het aantal bankkantoren al een hele poos af. "Het is een Europese tendens. In vergelijking met andere landen hebben de Belgen relatief gezien overigens nog vrij veel bankkantoren," vertelt woordvoerder Isabelle Marchant. "In 2020 zagen we in vergelijking met 2019 een afname van het aantal kantoren met zo'n 10 procent. In Brussel verdwenen er niet méér banken dan in Vlaanderen of Wallonië."

Maar dat er verschillen zijn naar gelang de buurten, staat buiten kijf, zegt de ngo Financité. "Met het blote oog alleen al zie je dat in arme buurten veel meer files staan bij kantoren en bankautomaten," vertelt woordvoerster Morgane Kubicki. "In Molenbeek moet je soms één uur aanschuiven om geld af te kunnen halen. Er zijn nog erg weinig banken geïnteresseerd in Molenbeek omdat ze er geen producten kunnen aanbieden die geld opbrengen. Maar ook andere gemeenten die minder fragiel zijn, zoals bijvoorbeeld Neder-Over-Heembeek, worden soms sterk genegeerd door banken."

Uit een analyse op basis van de huidige cijfers van spaargids.be blijkt dat de Brusselse gemeente met relatief het grootste aantal bankkantoren - in dit geval Oudergem - verhoudingsgewijs maar liefst acht keer meer kantoren bezit dan de gemeente met relatief gezien het kleinste aantal kantoren: Vorst. (lees verder onder de grafiek)

Ook de respectievelijke schepenen van Economie in Schaarbeek en Stad Brussel stellen vast dat bankkantoren vooral nog te vinden zijn in buurten met verhoogde economische activiteit. "Het is geen geheim dat er aan het Liedtsplein en de Brabantstraat nog slechts weinig kantoren of automaten overblijven," klinkt het. Burgemeester van Sint-Joost-ten-Node Emir Kir spreekt van een regelrechte schande.

"In 2018 hadden we nog 25 kantoren, nu zijn dat er nog slechts ongeveer 15. De strategie van de banken is onaanvaardbaar en wij vragen dan ook dat de federale overheid tussenbeide komt. De mensen hier hebben geen laptop en bankdiensten zijn essentieel. Dit is het toppunt van winstbejag. Wij bekijken nu samen met het college hoe we meer bankautomaten en -kantoren kunnen behouden en gaan ook contact opnemen met Bpost. Onze boodschap aan de mensen is om enkel nog banken te steunen die op ons grondgebied blijven."

Marokkaanse banken

Gevraagd om een reactie, laat ING weten mee te evolueren met het gedrag van haar klanten. "Wanneer we beslissingen nemen over ons netwerk van kantoren, houden wij rekening met de behoeften en het gedrag van de klant. Wij gaan altijd kantoren hebben: klanten die niet digitaalvaardig zijn, kunnen dus nog steeds in een kantoor terecht."

Bij KBC klinkt het dat de bank inspeelt op het veranderende klantengedrag. "Vijf jaar geleden maakten klassieke kantoorbezoeken nog veruit de meerderheid van de klantencontacten uit. Vandaag bankiert amper 12 procent van de klanten in Vlaanderen en Brussel nog uitsluitend via het kantoor. Het kantorennet blijft echter een rol spelen. In Molenbeek heeft KBC Brussels een bankkantoor aan de Havenlaan, naast het hoofdkantoor van KBC.

Op het Daillyplein, in de onmiddellijke omgeving van Sint-Joost, is KBC ook al geruime tijd aanwezig." Belfius kon geen reactie geven.

In Sint-Jans-Molenbeek maken intussen nieuwe spelers in de bankensector gebruik van de opportuniteit. Het gaat bijvoorbeeld om de uit Marokko afkomstige Chaabi Bank of Attijariwafa Bank. "Toch erg discriminerend," vindt MolenGeek-oprichter en bekend Molenbekenaar Ibrahim Ouassari, die aanklaagt dat Belgische banken de gemeente links laten liggen. "Als je op Google in Molenbeek de dichtsbijzijnde bank vraagt, kom je bij Marokkaanse banken terecht terwijl de hoofdzetel van KBC in dezelfde gemeente ligt. Ongelooflijk dat ze in het hart van de gemeente geen kantoor meer openhouden."