Grensgevallen (3): VUB-campus Etterbeek

De belangrijkste site van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) staat bekend als campus Etterbeek. Nochtans verklapt de postcode in het officiële adres dat de campus eigenlijk in Elsene ligt. De foute benaming heeft alles te maken met de anti-Vlaamse sfeer in het Brussel van de jaren 1970 én een fout benoemd station.

Wie Etterbeek ingeeft als bestemming in zijn GPS zal de campus Etterbeek van de VUB niet bereiken. Ook de universiteit is zelf wel eens in de war door haar eigen foute benaming. Nog niet zolang geleden had de VUB het in een persbericht over "de kazernes langs de Generaal Jacqueslaan in Elsene." Terwijl de kazernes net wel in Etterbeek liggen.

Toegegeven de situatie is niet bepaald eenvoudig. De campus vormt samen met die van moederuniversiteit ULB een artificieel aanhangsel van de gemeente Elsene – resultaat van een grenscorrectie in 1875. De universiteit ligt daardoor vlakbij een driegemeentenpunt. Wie de Geneneraal Jacqueslaan oversteekt, zit plots in Etterbeek. Aan de overkant van de Triomflaan begint Oudergem.

Waren de bestuursleden van de jonge universiteit in de war toen ze een naam kozen voor hun nieuwe campus? “Nee, men was zich ervan bewust dat het geografisch fout was”, weet VUB-historicus Frank Scheelings. "De keuze viel op Etterbeek om de link te leggen met het nabijgelegen station. Zo legde men de nadruk op de herkenbaarheid en bereikbaarheid.”

Bij de opbouw van de VUB in de jaren 1970 reikte de metro nog niet tot die contreien en dus was de link met het station logisch. Bovendien mogen we niet vergeten dat de lokale politieke context destijds helemaal anders was. Het waren de hoogdagen van het FDF.

“Het was zeker niet evident dat de VUB zich als Vlaams speerpunt kwam vestigen in een toen nog erg Franstalige stad. Gemeenten zoals Elsene en Oudergem zagen de VUB niet graag komen. Zij hadden daar wel een uitbreiding van de ULB verwacht maar geen Nederlandstalige instelling.”

Die vrees is pas in de 21ste eeuw echt weggeëbd. Zo werd het mogelijk dat een tramhalte langs de campus werd omgedoopt tot “VUB”, terwijl die vroeger erg ondankbaar “Tweede Lansiers” heette. Leg maar eens uit aan toekomstige studenten dat ze daar moeten uitstappen.

Verwarrende stations
De campusnaam heeft dus alles te maken met de nabijheid van het station Etterbeek. Opmerkelijk genoeg ligt dat echter evenmin in Etterbeek. Zowel het gebouw als de perrons liggen net als de campus op het grondgebied van Elsene.

Waarom het station een foute naam kreeg, is niet helemaal duidelijk. Zelfs het archief van de spoorwegen moest ons het antwoord schuldig blijven. Toch is er een aannemelijke verklaring. Stations krijgen soms eerder de naam van de plaats ze het bedienen, dan de plaats waar ze effectief liggen. Toen het station Etterbeek werd geopend in 1880 was de omgeving nog zo goed als onbebouwd. De halte lag wel een stuk dichter bij de historische kern van Etterbeek dan die van Elsene. Bovendien moest het station in eerste plaats de militaire kazernes bedienen en die liggen grotendeels in Etterbeek.

Diezelfde logica maakt dat de meeste Brusselse stations niet verwijzen naar de gemeente waar ze liggen maar wel welke wijk van de Stad Brussel ze bedienen. Strikt genomen ligt Brussel-Zuid immers in Sint-Gillis (vlakbij de grens met Anderlecht), Brussel-Noord in Schaarbeek (vlakbij de grens met Sint-Joost) en Brussel-Luxemburg, vroeger Leopoldswijk, in … Elsene.

Het station Etterbeek ondergaat in de nabije toekomst een grondige renovatie. In die context is door mobiliteitsexperts al gepleit om het station om te dopen tot Brussel-Campus of Universiteit. Misschien een kans voor de VUB om de foute naam te vervangen.

De Navo is niet te vinden in Evere, maar in Haren, de Basiliek van Koekelberg ligt eigenlijk half in Ganshoren en VUB-campus Etterbeek behoort tot het grondgebied van Elsene. De grillige gemeentegrenzen zorgen in Brussel wel eens voor plaatsnaamverwarring. In deze zomerreeks gaan we op zoek naar het verhaal achter grensgevallen.