VN-comité haalt uit naar overmatig geweld door Belgische politie

De Verenigde Naties leveren forse kritiek op het vaak gespierde optreden van de Belgische politie. Bij manifestaties, zoals La Boum in het voorjaar, wordt vaak buitensporig geweld gebruikt. Dat stelt een rapport van het VN-comité dat toeziet op de naleving van het verdrag tegen foltering (CAT).

Daarover bericht Het Nieuwsblad maandag op basis van het VN-rapport.

België krijgt in het vierde rapport rond zijn politie- en justitiewerking goede punten voor een aantal verbeteringen. Dat de regering ­besliste om vrouwen en kinderen onder de 12 van Syriëstrijders terug te halen uit Koerdische kampen, krijgt bijvoorbeeld een pluim. Hetzelfde geldt voor de oprichting van het federale Mensenrechteninstituut, de opening van forensische psychiatrische centra in Gent en Antwerpen of de invoering van een ­minimale dienstverlening in de gevangenissen.

Maar het CAT ziet nog veel redenen tot bezorgdheid. De Belgische politie zoekt te veel haar toevlucht tot overmatig geweld, luidt het. En dat heeft al meermaals geleid tot de dood van opgepakte personen.

De VN vragen daarom dat agenten een betere vorming en omkadering krijgen over de manieren waarop verdachten in bedwang gehouden kunnen worden. Er moet een veel striktere reglementering komen van technieken om verdachten of gedetineerden in bedwang te houden. De gekende houdgreep waarbij een agent zijn knie gebruikt om iemand in bedwang te houden, zou zelfs gewoon moeten worden verboden. Die leidde onder meer tot de dood van de Slovaak Jozef Chovanec in 2018.

Etnisch profileren

Speciale aandacht wijdt het VN-comité aan etnisch profileren bij identiteitscontroles. Het betreurt dat er geen statistieken over die identiteitscontroles bestaan en kijkt uit naar het aangekondigde nationale referentiekader en klachtenregister, zaken die België zo snel mogelijk zou moeten invoeren.

Kritiek is ook voor ‘disproportioneel geweld’ – met traangas, het waterkanon of ­wapenstokken – om manifestaties onder controle te houden. Het comité verwijst daarbij naar La Boum 1 en 2, de betogingen tegen de coronamaatregelen op 1 april en 1 mei in het Ter Kamerenbos.

Dat klachten tegen politie­geweld niet altijd serieus genoeg worden genomen, is een andere vaststelling. Te veel organen zijn daarmee bezig en die zijn niet ­altijd onafhankelijk genoeg. De versnippering maakt het ook moeilijk de klachten en rechtszaken te bundelen.

In het Comité P, het orgaan dat de politie controleert, zetelen ook politiemensen. Dat loopt volgens het CAT om die reden risico op belangenconflicten en partijdigheid. Het comité constateert “met bezorgdheid een gebrekkige toepassing van de wet rond het tuchtstatuut voor politiepersoneel, waardoor zaken worden geseponeerd en straffen niet worden uitgesproken, zelfs al is een strafrechtelijke inbreuk vastgesteld”.

Ook gerechtelijke klachten leiden weinig of nooit tot veroordelingen. Tussen 2012 en 2016 was maar één op de vijf klachten goed voor een veroordeling, drie op de vijf werden geklasseerd zonder gevolg.

Klachtendatabank

Burgers moeten veel makkelijker een klacht over politieoptredens en -geweld kunnen neerleggen, vindt het VN-comité. Die beschuldigingen tegen agenten moeten vervolgens diepgaand geanalyseerd worden door waarnemers die geen enkele connectie hebben met de mensen die ze onderzoeken. Politiepersoneel dat schuldig wordt bevonden, moet veroordeeld worden tot straffen die recht evenredig zijn met de ernst van hun daden. Bovendien moet een databank van alle klachten, onderzoeken en veroordelingen aangelegd worden.

Opnieuw wordt ook de overbevolking in de gevangenissen bekritiseerd. Die is wel licht verbeterd, maar bedraagt nog ­altijd 10 procent. De toestand in zes verouderde gevangenissen is voor de VN abominabel: ze hebben te weinig sanitair en kampen soms met ­schimmel, kakkerlakken- en ratten­plagen.

Het kabinet-Binnenlandse Zaken, verantwoordelijk voor de politie, zegt in de krant samen met de politie “de aanbevelingen te zullen analyseren”.