Voedselrecuperatie is cool en trendy

In Brussel wordt elk jaar 25.000 ton voedsel weggegooid. Maar er komen altijd meer initiatieven om onverkochte voeding te recupereren, zodat nog perfect eetbaar voedsel niet langer in de vuilnisbakken terechtkomt. Tal van organisaties uit de sociale sector zetten hun schouders mee onder die acties.

Zakken vol perfect eetbaar voedsel die een Brusselse Delhaize had gedumpt, deden een lezer steigeren. Dat vroeg om een verklaring van de winkelketen, waar nochtans een Zero food waste-project loopt. “De ambitie bij Delhaize is honderd procent van de onverkochte voedingsmiddelen weg te schenken door contracten te sluiten met lokale verenigingen die voedselhulp organiseren,” zegt coördinator Linde Raport. “Het gaat om producten die op de vervaldag om 17 uur nog niet verkocht zijn.” Succesvolle samenwerkingen in Brussel zijn er bijvoorbeeld tussen de Delhaizes Theodor, Hankar en Debroux in Oudergem en vzw Les Zinnekes du Coeur, tussen Delhaize Mozart en Mon toit à toi in Ukkel en tussen Delhaize Chazal en Saint-Vincent de Paul in Sint-Joost.

In Brussel werd vorig jaar op die manier zo’n 300 ton vers voedsel gerecupereerd, voor droge voeding werken supermarktketens al langer samen met de voedselbanken.

Hoe is het mogelijk dat er dan toch nog eetbaar voedsel in de vuilnisbak terechtkomt? “We kunnen het Zero food waste-project niet opleggen aan de zelfstandige Delhaizes (AD, Proxy, Shop’n Go), wellicht was het er zo een,” zegt Roel Dekelver, hoofd van de externe communicatie. “Delhaize heeft ook veel ultraverse producten, die van het Federaal Agentschap voor de veiligheid van de voedselketen (FAVV) na de vervaldatum niet meer mogen verkocht, maar moeten vernietigd worden. En soms is er geen lokale vereniging, of ontbreken logistiek, opslagruimte of vrijwilligers.”

In Delhaize Veeweyde in Anderlecht, waar het project in Brussel proefdraaide, begint Asghar Safaei stipt om 16 uur aan zijn ronde voor Bel Mundo, het restaurant van Atelier Groot Eiland. We kijken mee uit naar de afgeprijsde producten met de gele sticker, maar Safaei is geroutineerd: “Yoghurt niet, want die kunnen we niet invriezen. Met hamburgers en meatsticks koken we niet, wel met deze kippenvleugels en stukken konijn. Bij thuiskomst wordt alles ingevroren.” Het veggiebeleg is voor Bel’O, de broodjeszaak van het Atelier, en van het brood is het vooral de glutenvrije versie die meekan in de koelboxen. Alles wordt gescand, voor de traceerbaarheid mochten er producten uit de handel moeten worden genomen.

Van de directeur mogen we eens in de afvalcontainer kijken waarin voorverpakte sla zit: “Dat zijn de ‘vierde gamma’-groenten waarop we geen prijsvermindering geven als de kwaliteit vermindert. Op versheid willen we niet inboeten.”
“Bij Bel Mundo kan een maaltijd buiten het tuinseizoen tot tachtig procent uit giften bestaan,” zegt Nena Cornelis, coördinator duurzame voeding van Atelier Groot Eiland. “De mensen die hier een opleiding volgen, verwerken ook occasionele giften zoals een pallet speculaas dat een bank ons schonk waarvan een heerlijke speculaasparfait werd gemaakt. Tot de zomer geeft Eatmosphere/Marie Pop-in restaurant hier in het weekend ook kookles en brunch met voedseloverschotten.”

“Voedselverspilling kan je nooit helemaal vermijden,” zegt Rob Renaerts van Coduco (Consom-mation durable/Duurzame consumptie). “Als het barbecueseizoen eraan komt, bestellen de winkels veel vlees, maar als het weer slecht is, zitten ze met overschot dat ze niet verkocht krijgen.”
“De consument wil zogezegd geen kromme paprika’s, maar die consument wordt ook opgevoed door de supermarkten die hun kromme paprika’s voor bereidingen houden en de gavere exemplaren voor in de winkel. We zijn ook vervreemd van de landbouw, waardoor we onbewust zijn gaan denken dat rare vormen minder goed zijn.”

Vertrouwen
Volgens Renaerts ligt het percentage verspilling bij voedingsbedrijven nog veel hoger dan bij supermarkten. “Er zijn mensen op de Vroegmarkt in Brussel die aan de geur van een lading meloenen al weten dat ze nooit op tijd bij de consument raken. Maar ze zijn op dat moment nog wel perfect eetbaar.” Door de Schenkingsbeurs, een website die aanbieders en ontvangers samenbrengt, kan dat al voor een deel opgevangen worden. “In Brussel werden er in een jaar tijd 95.000 kg overschotten doorgegeven. De belangrijkste schenker is het OCMW van de Stad Brussel dat inzamelt op de Vroegmarkt en onmiddellijk levert aan sociale organisaties in de negentien gemeenten,” zegt Catherine Rousseau van FdSS (Fédération des Services Sociaux), een van de partners van het project.

Bij het Brusselse OCMW halen medewerkers 500 tot 1.000 kilo voedsel op per dag voor het Dream Project. “Onze troeven zijn de koelcellen en de levering, wat bij voedselhulp het grootste probleem is. Het is moeilijk om constant op vrijwilligers te rekenen,” zegt Esteban Jaime Tornin. “Ons team heeft zes mensen in vaste dienst. Van het zestigtal handelaars geeft een derde regelmatig en tien zelfs dagelijks.”

“Voor ons is gezondheid heel belangrijk,” zegt Tornin. “Mensen die het moeilijk hebben, moet je niet eender wat toestoppen. Die belegde broodjes werden vannacht gebracht door Exki, we bezorgen ze straks aan het nachtasiel Hoeksteen/Pierre d’Angle. Of alle verenigingen alles echt nodig hebben? Zonder vertrouwen kan je niet geven.”

Ook het Food Surplus Entrepreneurs (FSE) Network ontwikkelt dit jaar in samenwerking met ondernemersorganisatie BECI een Food waste challenge om de hoeveelheid afval bij voedingsbedrijven te verminderen. “Ondernemers, studenten en young professionals brengen we samen,” zegt Joris Depouillon van FSE Network. “Het resultaat zal altijd een haalbaarheidsstudie of een start-up zijn, die bijvoorbeeld van het bananenoverschot chips maakt.”

Zicht op de keten
In het VUB-restaurant op Campus Etterbeek zag je destijds bij de afwas alleen maar frieten passeren. Dat is fel geminderd sinds Coduco voorstelde om de porties friet gewoon te verkleinen. Renaerts kwam ook met het idee om van oud brood bier te brouwen zoals de Babyloniërs al deden.

“Coduco probeert in kaart te brengen wat met overschotten allemaal kan: met koffiegruis champignons kweken, van diepgevroren melk, die na ontdooien schift, smoothies maken. Al die concrete acties zoals ook het Restorestje zijn mediageniek, maar beter nog is om zicht te krijgen op de voedselketen. De verspilling is in grootkeukens, vooral in ziekenhuizen, ook groter dan in supermarkten. We deden onderzoek in een Brussels ziekenhuis waar dagelijks 400 gram voedsel per persoon wordt weggegooid. Dat heeft allerlei oorzaken: de koks die niet in contact staan met de patiënten, en die niet te zien krijgen wat er blijft liggen, omdat dat naar een andere afdeling wordt doorgesluisd. Of er wordt een standaardportie opgediend, terwijl iemand in de geriatrie minder zal eten dan een jongeman.”

Ondanks alle initiatieven schat Leefmilieu Brussel dat er in het gewest elk jaar zo’n 10.000 ton voedsel wordt weggegooid door bedrijven, en 15.000 ton door gezinnen. Het is als gezin dus goed om eens in eigen vuilnisbak te kijken. Dumpsterdivers doen dat in de vuilnisbak van supermarkten. “Dat wordt steeds moeilijker, want in Brussel staan de vuilnisbakken van supermarkten bijna allemaal achter slot en grendel,” zegt een van hen. “Ik moest mijn trots opzijzetten, maar eigenlijk vind ik het nu wel fijn om de boodschap te geven: kijk wat er allemaal wordt weggegooid.” Nu vraagt hij gewoon vlakaf in enkele groente- en fruitwinkeltjes in Vorst of ze iets voor hem hebben. In minder dan een kwartier staat hij terug op de stoep met enkele bakken druiventrossen en mandarijnen voor zijn Afghaanse buren.