Molenfest, dé troefkaart van Molenbeek 2030: ‘Dit project kan heel Europa inspireren'

Deze woensdag start de tweede editie van Molenfest. Voor Molenbeek for Brussels 2030 is het festival het ultieme visitekaartje om deze maand de titel van Europese culturele hoofdstad in de wacht te slepen. “Ze maken een goede kans, maar financiële garanties blijven cruciaal.”

Een fietsende plantenverkoper vergezeld door een koor. Een fictief huwelijksfeest, waar iedereen die dat wil kan aan meedoen. Een verBELGingsfeest als welkomstritueel voor nieuwe landgenoten en als verbindingsmoment met oude. Of een performance op het Gemeenteplein met vijftig dansers, onder meer uit Molenbeek. Het is maar een greep uit het aanbod van Molenfest. De tweede editie van het – grotendeels gratis - festival gaat woensdag van start en duurt tot zondag 7 september.

Het festival biedt een voorproefje van hoe het verdere traject richting 2030 er zou kunnen uitzien. Als de kanaalgemeente de titel van culturele hoofdstad in de wacht sleept tenminste. Die beslissing is nakend: op 18 september komt de jury op bezoek in Molenbeek en zes dagen later, op 24 september valt de beslissing. Dan weten we of Leuven, Namen dan wel Molenbeek de felbegeerde titel verovert.

Trein al vertrokken

Wat zijn de kansen van Molenbeek for Brussels 2030? Jan Goossens, die samen met Fatima Zibouh trekker is van het project, wijst op de unieke troeven die de Brusselse kandidatuur heeft. “Er is een heel breed draagvlak, we hebben er ondertussen heel veel mensen bij betrokken en de culturele uitwerking zit ook echt goed in elkaar. Kijk naar Molenfest dat vorig jaar al 20.000 mensen op de been bracht. Bij ons is de trein al vertrokken. Voor zover ik weet is er vandaag geen Namur- of Leuvenfest.”

Anders dan in de twee concurrentiesteden is de titel in een gemeente als Molenbeek, en bij uitbreiding het hele Brussels gewest, een erg urgente zaak, vindt Goossens. “We zijn echt gaan polsen naar de dromen en angsten van de Molenbekenaars van morgen. Die leven in een steeds gefragmenteerde samenleving en daar willen we met het hele traject een antwoord op bieden, op zoek gaan naar een nieuwe ‘wij’, die de bewoners verbindt. In een stad als deze is die hoofdstadtitel geen kers op een taart die er toch al is. Het ís de taart zelf.”

Dat Molenbeek2030 een erg solide en gedragen programma in elkaar bokste, daarover lijkt iedereen het eens. “Het project is niet alleen relevant voor Molenbeek en Brussel, het is erg symbolisch en kan zo steden in heel Europa inspireren,” denkt Bob Palmer, die intendant was toen Brussel in 2000 culturele hoofdstad was, en aan de telefoon vanuit Schotland zijn visie deelt. “Het Molenbeekse project is er een van transformatie, het toont dat het mogelijk is om je als stad opnieuw uit te vinden: de gemeente evolueert van een industriële plek naar een culturele hotspot en schudt onderweg nog eens de perceptie van radicalisering en terrorisme van zich af. Ook het centrale idee van ‘sadaka’, een soort onbaatzuchtige solidariteit die de stad nodig heeft, is krachtig.”

De organisatoren, de Molenbekenaren en het Brusselse cultuurveld mogen dan hun huiswerk gemaakt hebben, het Molenbeeks-Brusselse voorstel heeft wel degelijk zwakke punten. Wie de titel van culturele hoofdstad wil binnenrijven, komt immers maar best met een goede omkadering op het vlak van politieke en financiële steun. “In die zin is het erg jammer dat de burgemeester van Molenbeek opnieuw twee maanden out is,” bedenkt Guy Gypens, bij Kanal verantwoordelijk voor liveprogrammering en coördinator van Molenfest. “In de eerste ronde bleek ze een heel goede verdediger van het project.”

Financiële moeilijkheden

Nog zorgwekkender is dat het Gewest vandaag nog steeds geen Brusselse regering heeft, die formele financiële toezeggingen kan doen richting 2030. Het juryrapport na de eerste ronde liet al verstaan dat de financiële garanties duidelijker moeten. “Begrijpelijk,” vindt Bob Palmer. “Er zijn genoeg voorbeelden van steden die culturele hoofdstad werden, maar waarbij het project vervolgens in grote financiële problemen raakte. Ik denk bijvoorbeeld aan Riga in 2014, Novi Sad in 2022 of Eleusis in 2023.” Hugo De Greef, intendant van Brugge 2002 (en even ook van Brussel 2000), beaamt dat. “Het financiële zal zeker meespelen. Het zou een enorme blaam zijn voor Brusselse politici als dit mislukt omdat ze er niet in slagen een regering te vormen.”

Er is niet enkel rampnieuws op politiek vlak. Het Brussels parlement drukte eerder deze zomer vrijwel unaniem zijn steun uit voor Molenbeek2030. “Dat betekent dat er hoe dan ook gewestelijke financiële steun komt, wie er ook in de regering zal zitten," stipt Jan Goossens aan. “Ik vind dat eigenlijk een sterkere garantie dan een toezegging van een bepaalde regeringscoalitie. Daarnaast zijn we ook zeker van steun op andere niveaus, onder meer federaal.”

Aantal titels

Of Namen, Leuven of Brussel het haalt, kan met nog andere factoren te maken hebben. Ook het aantal culturele hoofdstadtitels in het recente verleden kan een rol spelen. Die van Brussel zal in 2030 al dertig jaar geleden zijn, een periode waarin Vlaanderen al twee keer aan bod kwam (Brugge 2002 en Antwerpen 2003) en Wallonië de meest recente nominatie verzilverde (Bergen 2015).

“Ik hoop alvast van harte dat we het halen,” zegt Guy Gypens. “Brussel heeft echt een project nodig dat we nu samen moeten vastpakken, dat wordt met de dag duidelijker.”