Alexe Poukine duikt met fictiedebuut in de bdsm-scene: ‘Tiens, ik ben niet de enige rare'

In Cannes je eerste fictiefilm voorstellen: velen dromen ervan, Alexe Poukine kan het navertellen. De Brusselse inwijkelinge had daar niet op gerekend. Want het krokante Kika vertelt met humor over een jonge weduwe die uit armoe haar diensten als dominatrix aanbiedt.

De grote droom van bijna elke filmregisseur is een ticketje Cannes. Elk voorjaar opnieuw werken regisseurs zich uit de naad om ‘PPC’ te zijn: Prêt Pour Cannes. Klaar om in aanmerking te komen voor een selectie. Zo niet Alexe Poukine. Gezien het onderwerp, gezien de lijdensweg om de financiering rond te krijgen, én omdat de film “te nemen of te laten” is, hield de naar Brussel verkaste Française géén rekening met Cannes. Ze motiveerde haar filmploeg om dan maar ‘PPM’ te zijn: Prêt Pour Maubeuge. Maubeuge heeft geen filmfestival. Haar gevoel voor humor is een stuk beter dan haar inschattingsvermogen.

Kika ging in wereldpremière in de Semaine de la Critique, een prestigieuze nevensectie van het Filmfestival van Cannes met een focus op nieuw talent. Maar eigenlijk is ze vooral “hyper content” dat haar eerste fictiefilm straks het Brussels International Film Festival kleurt, “want daar zal de hele filmploeg bij kunnen zijn. Kika is 99% Brussels. En vorig jaar won ik er met Sauve qui peut (haar documentaire over verpleegkundigen, red.) zowel de prijs voor de beste Belgische film als de publieksprijs. Het enige nadeel: als die zaal mijn film haat, ben ik de helft van mijn vrienden kwijt. (Lacht) Maar goed, ik denk dat de Belgen Kika beter zullen begrijpen dan de Fransen.”

Kika is het verrassende verhaal van een maatschappelijk werkster die na een affaire en het overlijden van haar echtgenoot zelf financiële zorgen heeft. Met haar dochter inwonen bij haar ouders is een noodoplossing. Als dominatrix hoopt Kika wat te kunnen bijverdienen. Maar de wereld van klanten die vernederd, gegeseld of gepamperd willen worden of betalen voor gedragen ondergoed en een zak uitwerpselen is nieuw voor haar. “Ik weet nog niet hoe ik best over deze film praat. Ook de affiche en de trailer bezorgden me hoofdbrekens. Er zijn zoveel vooroordelen en stereotyperingen. Ik heb schrik om mensen af te schrikken.”

Die schrik is nergens voor nodig. Kika is toegankelijk, relevant én grappig. Vloeit die humor deels voort uit een levensovertuiging?
Alexe Poukine: Heb je mijn documentaires gezien? Mijn vriendinnen snapten niet dat ik zo’n deprimerende films kan maken, terwijl ik zelf helemaal anders in het leven sta. Ik lach graag. Mijn eerste fictiefilm is er dus een voor mijn vriendinnen. Ik vind de categorisering van film ergerlijk: waarom zou het óf een komedie óf een drama moeten zijn? Ik toon graag kleine momenten die eigenlijk vreselijk zijn, maar waar mensen toch om moeten lachen. Want het leven gaat voort. Zo sta ik toch in het leven. Het is alsof ik het leven zijdelings aanval. Ik maak vaak grapjes, omdat het anders onmogelijk valt vol te houden. Soms keert zich dat tegen mij. Van een presentatie voor een veel te serieuze Franse filmcommissie had ik een onewomanshow met veel grappen gemaakt. Ik kreeg als reactie dat ik hautain en casual was. Maar humor is een deel van mijn verdedigingssysteem, bij Kika is dat ook zo.

Sluit Kika soms dicht bij jou aan?
Poukine: Ik bén Kika. Ze heeft dezelfde neuroses en humor, alleen is zij maatschappelijk werkster. Ik heb een trauma overgehouden aan die keer toen een tante, die numerologe is, mijn ouders voorspelde dat ik maatschappelijk werker zou worden. Voor andere mensen moeten zorgen leek me als tiener het ergste wat me kon overkomen.
Mijn producenten drongen aan om zelf Kika te spelen, zoals ik eerder had gedaan voor een middellange film (Palma, red.). Gelukkig heb ik geweigerd. De magnifieke Manon Clavel neemt iedereen voor zich in. Ik vond haar pas na twee jaar intensief zoeken. Ik zocht specifiek naar iemand die zo lief is dat je haar blijft volgen wanneer ze een bizarre weg inslaat. Naar een grappig en sympathiek iemand die mijn soms bizarre humor volgt. De grapjes over kak bijvoorbeeld doen niet iedereen lachen. Manon had nergens schrik voor en volgde me in alles.

Je film suggereert een verband tussen Kika’s twee beroepen. Zowel als maatschappelijk werkster als als sekswerker helpt ze mensen.
Poukine: Klopt. Een vriend van me werd dominator toen hij een burn-out had als maatschappelijk werker en werd weer maatschappelijk werker toen hij een burn-out had als dominator. Dat bracht me op ideeën. Het gekke is dat Kika slecht wordt betaald om goed te doen voor mensen en goed wordt betaald om ze pijn te doen. Mensen als dominatrix kunnen helpen is bijna een bevrijding, omdat ze niet langer afhankelijk is van een log overheidsinstituut met een tegenstrijdig bevel. Een maatschappelijk werker wordt gevraagd om voor mensen te zorgen, maar krijgt daar vervolgens de middelen niet toe. Heel frustrerend.

Je film toont ook hoe snel je in een precaire situatie kan belanden. Zelfs met een baan komt een alleenstaande moeder niet rond.
Poukine: Er zijn enorm veel alleenstaande moeders. Er is echt niet veel nodig om onder de armoedegrens te belanden, zelfs wanneer je een baan hebt.
Na mijn scheiding heb ik beseft dat mijn huwelijk de illusie creëerde van controle over een aangenaam, makkelijk, onafhankelijk leven. Alleen vallen met een kind volstond voor een sterke vermindering van de toegang tot alles wat het leven aangenaam maakt, zaken als een vakantie, een uitje, een ijsje, een koffie op een terras. Duizelingwekkend.

Van spanking of pegging tot baby adult: Kika komt heel wat onconventionele seksualiteit tegen. Hoe heb je dat visueel aangepakt?
Poukine: Dat was dé vraag. Als documentairemaker raakte ik obsessief geïnteresseerd. Ik nam deel aan een bdsm-workshop en tal van interviews leverden me een schat aan markante verhalen én een catalogus van bizarre verzoeken op. Taferelen die de evolutie van Kika verduidelijken, kregen voorrang. Een scène met een urinekatheter is uiteindelijk gesneuveld, omdat die de mensen te fel markeerde. Ik wil niets waar de kijker op afhaakt. We filmen enkel gezichten en je kan raden wat er gaande is dankzij het geluid en zo. Toch waren er een intimiteitscoördinator én een stuntcoördinator om te vermijden dat de acteurs echt pijn kregen.

Op welke reactie hoop je: dat de kijker ogen trekt zonder te veroordelen?
Poukine: Zoiets. In het begin kijk je lachend naar die volwassen baby, en zie en ruik je een rijke man die zich prostituees kan veroorloven. Maar naarmate die scène verder gaat, krijg je hopelijk een andere, complexere kijk en voel je misschien zelfs een zekere tederheid. Je ziet mensen die uiteindelijk ook alleen maar gehoord willen worden. Die mannen proberen ook maar hun plekje te vinden en het leven draaglijk te maken. Zoals iedereen.

Zoals de sekswerker in je film opmerkt: bestaat dat wel, mensen die niet bizar zijn?
Poukine: Ik ben dol op die opmerking. Als je goed kijkt, is iedereen singulier en bizar. We huurden een verdieping af van een echt rendez-voushotel, Studio 68 in Elsene. Het gros van de achtergrondgeluiden in de film is echt. Je gelooft niet hoeveel passage daar is. Veel mensen uit het milieu van de Europese Commissie, maar ook gesluierde vrouwen die soms in groep een kamer betreden. Ik herinner me een man die elke ochtend om zeven uur arriveerde met een elektrische step, in het gezelschap van telkens een andere vrouw. In dat hotel gebeuren dingen die heel belangrijk zijn in het leven van die mensen, maar die ze volledig verborgen houden. Mensen zijn altijd véél complexer dan je denkt en hun verhalen zijn altijd grappiger. Ik vind dat hypergeruststellend. Bizarre mensen stellen me gerust. Ik denk dan: ‘Tiens, ik ben niet de enige.’

Je hebt de Franse nationaliteit. Hoe ben je in Brussel beland?
Poukine: Een coup de foudre. Ik kom uit de banlieue van Parijs. Dertien jaar geleden werden we tijdens een weekendje Brussel stapelverliefd op deze stad. Diezelfde maandag hebben we onze huur in Parijs opgezegd. Professioneel was dat zelfmoord, want ik kende hier niemand. Vandaag overweeg ik de Belgische nationaliteit.

Ik herkende veel filmlocaties, maar Brussel wordt niet benoemd. Daar is ook geen reden toe.
Poukine: Je had deze film wel niet in Frankrijk kunnen draaien. Daar hebben ze een andere visie op sekswerk. Hier is het gedecriminaliseerd. Het voordeel was dat we bijna alles met de fiets konden bereiken. Het voelde soms aan als een vakantiekamp. We hebben heel wat afgelachen. Toen ik die zak kak zag, dacht ik: ‘Mijn god, hoe heb ik 25 personen in zoiets dwaas kunnen meeslepen?’
Het enige nadeel van Brussel was dat je ’s avonds bij de kinderen bent zonder echt naar hen te kunnen omkijken. Dat wringt.

Ook dát raakt je film aan: door het vele werk moet Kika haar dochter vaak achterlaten. Het is soms ploeteren.
Poukine: Je voelt je zo schuldig als je thuis bent zonder er echt te zijn voor de kinderen. Ik heb ervoor gekozen om regisseuse te worden, ik heb ervoor gekozen om kinderen te hebben. Ik moet aanvaarden dat we voorgelogen zijn. Je kán het niet allebei goed doen. Of je film is wat minder goed, of de kinderen worden even wat tekortgedaan. C’est la vie. Daarna probeer je de schade te herstellen. Een mannelijke regisseur wordt trouwens nooit gevraagd naar hoe het voelt om de kinderen achter te laten.

Moederschap is toch een thema in Kika? Haar moeder roept haar toe: “Ik wens jou een dochter toe die minder hard is dan jij.”
Poukine: Moederschap is zeker een belangrijk thema. Het is een enorme verantwoordelijkheid waar je met nul opleiding aan begint. Iedereen kan kinderen maken. En je weet niet eens of je er wel de competenties voor hebt. Je doet wat je kan, en dat is niet noodzakelijk goed. Niemand lijkt te weten wat je daarover kan zeggen. Dat globale onvermogen verbaast me.
Films stelden moeders decennialang voor alsof ze in een soort van gelukzalige vervreemding verkeerden. Ik vind die leugen gevaarlijk en bijna pervers. Daarom toon ik géén gelukzalig moederschap, maar tot twee keer toe wel hoe lastig het soms is om op tijd op school te raken. Moederschap is volle verantwoordelijkheid voor een ander: ervoor zorgen dat je kind overleeft, genoeg te eten heeft, kleren heeft, een dak boven het hoofd en dat het op tijd weer van school wordt gehaald. We praten daar zelden over, maar dat is enorm.

Kika opent de nationale competitie van het Brussels International Film Festival (20 > 28/6), briff.be, en loopt vanaf 25/6 in de Brusselse zalen