Nabil Ben Yadir en moeder Mokhtaria Badaoui maken vervolg op culthit 'Les barons'

Zestien jaar geleden verbaasde Nabil Ben Yadir met een baanbrekende bioscoophit over vier lanterfantende jongeren uit Molenbeek: Les barons. Vandaag stapt moeder Mokhtaria Badaoui in zijn voetstappen met een film over vier oma's uit Molenbeek: Les baronnes. “Zij die voor iedereen zorgen, zorgen amper voor zichzelf.”

Het was du jamais vu, het was grappig, het sloeg aan, het werd cult. Er is in de geschiedenis van de Belgische film een voor en na Les barons, een veelgelaagde komedie over vier Molenbekenaars met als grootste ambitie om geen stap te veel te zetten.

De druk om met een vervolg voor de dag te komen of toch minstens een nieuwe film rond Molenbeek, was niet groot maar enorm. De zelf opgeleide regisseur Nabil Ben Yadir zei foert. Zoals hij ook alle journalisten wandelen stuurt die hem op Molenbeek aanspreken (“Ik ben de burgemeester niet”).

“Ik had Les barons 2, 3, 4 en 5 kunnen draaien. Maar dan was ik een Molenbeekse regisseur geworden die slechts films maakt over zichzelf. Dat was uitgesloten.” Ben Yadir stampte drie héél andere films uit de grond. In 2013 keek de Franse president François Hollande in het Élysée naar La marche, zijn roadmovie over een historische, geweldloze mars tegen racisme. Dode hoek (2017) was een politiethriller met Peter Van den Begin als Antwerpse commissaris die verkast naar een extreemrechtse partij die België wil 'schoonvegen'. Maar zijn strafste exploot was het aan Ihsane Jarfi opgedragen Animals (2021), een ijzingwekkende reconstructie van een martelmoord op een jonge homo. Ben Yadir kreeg de film niet uit zijn lijf. “Dieper kon ik de duisternis niet verkennen.”

Zijn moeder doorzag hoe diep hij destijds zat. “Je kon zien dat Animals hem van streek had gemaakt. Hij zei het niet, maar je voelde het”, vertelt Mokhtaria Badaoui in een uniek dubbelgesprek met haar zoon. “Animals was zéér goed gedaan, maar te donker, te wreed, te hard”, zucht ze. “Ik vond het genoeg geweest. 'Stop met afzien', zei ik op een gegeven moment. Tijd voor Les baronnes. Dat gaat je goed doen.”

Dubbelleven

Van Les baronnes droomde Badaoui al jaren. Na Les barons was ze trots geweest op haar zoon, maar ook kritisch. “Les barons was goed. Maar de moeders ontbraken. Dat vond ik jammer.” Haar zoon had er niet van terug. “Les barons is erg mannelijk. Wat mijn moeder zei, sloeg in als een scudraket. Ze had gelijk, maar de film was gemaakt. Ik kon er niets meer aan doen, maar de gender­kwestie bleef door mijn hoofd spoken.”

Zestien jaar later stellen moeder en zoon samen Les baronnes voor. In hun fantasierijke, imperfecte maar aandoenlijke film blijft Fatima niet bij de pakken zitten wanneer ze achterhaalt dat haar man in Marokko een jongere vrouw heeft. Ze besluit een oude droom waar te maken: Hamlet spelen. Drie hartsvriendinnen doen mee. Na een beledigende, neerbuigende uitspraak van een minister zijn de oma's van Molenbeek nationaal nieuws.

“Het basisidee komt van mijn moeder”, zegt Ben Yadir. “Na Animals voelden deze opnames bijna als vakantie. Het gaf me energie om opnieuw in Molenbeek op set te staan. Ik beleefde alles door haar ogen en daar haalde ik veel plezier uit. Het is logisch dat ik in de jaren na Les barons een deel van mijn onschuld en naïviteit, mijn vrijheid en adem heb verloren. Dankzij mijn moeder vond ik er een stuk van terug.”

Op de set deelden moeder en zoon de verantwoordelijkheden. “Ik ervoer weinig stress, want hij was mijn bewaarengel”, lacht ze. “Na de broers Dardenne, moeder en zoon Badaoui”, glimlacht hij. “Ze zei niet eens wauw toen ik haar voorstelde om te coregisseren. Ze had het zien aankomen. Ze wist het voor mij.” “Het moest zo zijn. Het is mijn verhaal”, lacht Badaoui.

In Les baronnes stropen de vier oma's de mouwen op nadat een van hen het dubbelleven van haar man ontdekt heeft. “Het is een taboe, maar het komt veel voor”, zegt Badaoui. “Dat is gelukkig ons verhaal niet. Maar een hele generatie vaders herbegint een leven in Marokko. Dat breekt gezinnen”, vult Ben Yadir aan. “Het is zeer ongelukkig, maar er valt niet veel aan te doen”, zegt zijn coregisseur. “De oplossing is dat de eerste vrouw de scheiding aanvraagt en rust vindt. In onze film smijt Fatima zich op Hamlet. Ze maakt van haar nieuwe leven het beste. Het blijkt een openbaring: ze kan plots doen wat ze wil. Fatima is de eerste die ontwaakt.”

Haar zoon pikt er enthousiast op in. “Wie zijn de baronessen? Moeders en grootmoeders die heel hun leven gezorgd hebben voor hun echtgenoot en de kinderen. En als de kinderen de deur uit zijn, worden ze babysitters voor de kleinkinderen, want in de huidige samenleving moeten beide ouders werken. Resultaat: zij die voor iedereen zorgen, zorgen amper voor zichzelf. Doen ze dat toch, zoals in de film, dan beeft de aarde. Alsof ze hun passie niet mogen ontwikkelen.”

Magisch-realisme

Telkens als de jonge Nabil vertelde over racistische voorvallen, zei zijn moeder: “Het is niet erg. Sta op en doe voort.” In Les baronnes brengt een beledigende uitspraak van een minister een regering aan het wankelen. “Als ik naar moeder had geluisterd, zou het politieke aspect opzij geschoven zijn”, zegt Ben Yadir. “Maar nu was het nodig. Het geeft de film piment”, bekent zijn moeder.

De hoofdrol is voor de uitmuntende Saadia Bentaïeb uit Ghost tropic, de prachtige Brussel-film van Bas Devos. De drie vriendinnen worden gespeeld door vrouwen uit Molenbeek zonder professionele ervaring. “Ze realiseerden op hoge leeftijd hun droom. Net als mijn moeder.” In bijrollen herken je Chris Lomme, Jan Decleir en Peter Van den Begin.

“Met Lomme wilde ik al heel lang samenwerken. Ik ken haar van het liedje. De samenwerking met Saadia Bentaïeb en mijn moeder was een droom. Jan Decleir is de voornaamste link tussen Les barons en Les baronnes. Peter Van den Begin durfde ik bijna niet te bellen, omdat het maar voor één grappige scène was. Hij aarzelde niet. Het is dom om te zeggen, maar ik heb altijd een goede band gehad met Vlaanderen. Mijn crew is altijd hoofdzakelijk Vlaams.”

Les baronnes is een heel andere film geworden dan Les barons. “In zestien jaar tijd is de wereld énorm veranderd. Molenbeek is ook niet meer hetzelfde sinds de aanslagen. Alles is nu politiek.” “Alles is veranderd. De mensen. De mentaliteit”, bevestigt Badaoui.

Met hun magisch-realistische komedie willen moeder en zoon Molenbeek weer laten lachen. “Maar we hebben ook poëzie en magie nodig.” Les barons viel destijds ook op omdat er nog nooit een kleurrijke, mooie komedie was gemaakt met gasten uit Molenbeek. “Maar eigenlijk geldt hetzelfde voor Les baronnes. De moeders van Molenbeek die zich organiseren, hoor of zie je nooit. En waarom? Omdat hun woorden mild, verstandig, verzachtend en genuanceerd zijn. In een periode van populisme is het om het hardst.”

Een sleutelmoment in de film is de confrontatie tussen Fatima en haar teruggekeerde man. Aanvankelijk was het een praatscène. “Maar mijn moeder vond de dialogen maar niks. Te sitcom”, grinnikt hij. “Een dans leek me een veel beter idee”, zegt zij.

Ook de verbluffende slotscène is een choreografie. Moeder en zoon schakelden er een echte baron voor in: Sidi Larbi Cherkaoui, artistiek directeur van het Ballet du Grand Théâtre de Genève. “Eigenlijk had hij geen tijd. Ik vroeg om pas te beslissen na het lezen van het scenario. Moeders die nooit de aandacht krijgen, laten dansen en vliegen: dat was een ongeziene uitdaging. Hij belde terug met de mededeling dat hij er nog altijd geen tijd voor had, maar het toch zou doen. Hij nam zijn dansers mee. We gaan dan ook samenwerken op een project dat hij zal regisseren.”

Jean-Claude Van Damme

Mokhtaria Badaoui heeft Marokkaanse roots, maar ze is geboren in Algerije. “Daar ging ik naar de Franse school. Marokko heb ik pas veel later ontdekt, op vakantie. Onze ouders hebben het huwelijk geregeld. Zo ging dat toen. Een week na het trouwfeest belandde ik in Brussel, vijftig jaar geleden. Mijn droom was Frankrijk, omdat ik me de Franse cultuur had eigen gemaakt. Maar het lot bracht me naar België. Alle kinderen zijn hier geboren. Het is hier goed”, lacht Badaoui.

Ben Yadir erfde de passie voor film van zijn moeder. “Ik was aan het tv-scherm gekluisterd”, vertelt ze. “Ik kocht de kranten die over cinema en cultuur vertelden. Vooral de Amerikaanse films boeiden me. Nabil was een goede leerling. Zijn huiswerk was altijd in een wip en een gauw gemaakt. Dan kroop hij bij mij in de zetel en keken we samen naar films. Doris Day, James Stewart, Cary Grant, Alfred Hitchcock, Louis de Funès. Daar kan je met het hele gezin naar kijken.”

Haar zoon werd gek van film. Een aflevering van het legendarische tv-programma Strip-Tease toont hoe hij met zijn gevechtskunst verwoed probeert de aandacht te trekken van Hollywoodster Jean-Claude Van Damme. “De cirkel is sinds drie jaar rond. Ik heb de film Lukas met hem gecoproduceerd.”

Op de middelbare school was de jongen in zijn hoofd al een acteur of regisseur. “Film was mijn grote droom. Jean-Claude Van Damme kwam ook uit Brussel en had het gemaakt in Hollywood. Hij kwam van dezelfde school als ik, we deelden dezelfde leerkrachten. Door hem was ik geobsedeerd door gevechtskunst. Maar na een ongeval moest ik dat opgeven.”

De droom om films te maken, bleef. “Ik wist niet via welke deur ik binnen kon raken.” De deur van de filmschool bleef dicht. Hij beschikte niet over de geschikte diploma's. “Ik moedigde hem aan voor film, maar ik wist niet dat je via een filmschool moest gaan. Hij was een goede leerling en kon fantastisch goed tekenen”, zegt zijn moeder. Ben Yadir wou tekenen, maar belandde in de richting elektromechanica.

“Mijn moeder heeft me inderdaad altijd aangemoedigd voor film. Maar we spreken over dertig jaar geleden. De schooldirecteur droeg nog een grijs kostuum en symboliseerde de autoriteit. Hij zei tegen mijn moeder dat de Belgische samenleving nood had aan goede mecaniciens. En als ik met de schroevendraaier even goed overweg kon als met het tekenpotlood, dan zou ik een uitstekende mecanicien worden. Ik heb die zin in Les barons verwerkt. Hoe wil je dat mijn moeder zich daartegen verzette? Niet die man was het probleem, maar het systeem.”

Ben Yadir belandde zelfs even in snit en naad. “Ik heb nog een vingerhoed en naalden voor hem gekocht”, zegt zijn moeder.

Gesloten milieu

Ook zonder filmschool groeide Ben Yadir uit tot een gevestigde waarde in de Belgische film. “Hij luisterde naar niemand, enkel naar wat hij in zijn hoofd had”, zegt Badaoui. “En hij bewees geen filmschool nodig te hebben. Hij tekende en tekende. En hij schreef het ene scenario na het andere.”

Ben Yadir wurmde zich binnen op de filmsets, als figurant of stagiair. “Mijn eerste set was Shadows, de film van Erik Van Looy met Mickey Rourke. Je ziet me even in beeld. Op die sets probeerde ik zoveel mogelijk te leren en zoveel mogelijk contacten te leggen. Het is uiteraard een zeer gesloten milieu. Maar wie niets te verliezen heeft, heeft alles te winnen.”

Ben Yadir maakte Les barons en won misschien niet alles, maar wel veel. Zelfs zijn moeder mag zich nu filmregisseur noemen. De openingsscène van Les baronnes is gefilmd in de gemeenteschool in Molenbeek waar zijn moeder hem elke dag afzette. “Die kans mochten we niet laten liggen. We zijn er hand in hand naartoe getrokken, net als vroeger, maar dit keer om een film te regisseren.”

“Ja, dat was speciaal. Weet je wat, ik zal nog een film regisseren. Jij mag het scenario uitschrijven en produceren”, lacht de moeder. “Ik zou niet liever willen”, zegt de zoon.

Mokhtaria Badaoui en Nabil Ben Yadir stellen Les baronnes voor op 29/11 en 2/12 tijdens het Festival cinéma méditerranéen de bruxelles, cinemamed.be. De bioscooprelease volgt op 3/12