Fraai gestileerd maar net geen knock-out: Madame Bovary als hedendaagse heldin in opera

Librettist Michael De Cock en regisseur Carme Portacelli huldigen in Bovary het noodlottige leven van Emma Bovary. Schande werd er midden 19de eeuw gesproken over het overspel en de zelfmoord van het romanpersonage van Gustave Flaubert. De 21ste-eeuwse opera-update transformeert haar in een feministisch boegbeeld, met eclectische muziek die gewillig meedrijft op haar woelige emoties.

Nooit eerder was het romanpersonage Emma Rouault-Bovary het onderwerp geweest van een opera. Misschien komt dat door de status van het (een tijdje verboden) boek over de overspelige doktersvrouw in Frankrijk? Zo suggereerde Michael De Cock, de artistiek directeur van KVS, die eerder met regisseur Carme Portacelli al een theaterbewerking wijdde aan de cultroman en nu het libretto schreef, vlak voor de wereldpremière van Bovary, een coproductie met het Théâtre National, De Munt en het Teatre Nacional de Catalunya.

En dus klaren Belgen en Catalanen nu de klus.

We zien het leven van Emma Bovary letterlijk voorbijschuiven: van de eerste ontmoeting met haar toekomstige echtgenoot over haar pijnlijke huwelijk tot haar zelf gekozen dood. Midden 19de eeuw deed de roman stof opwaaien omdat Flaubert zijn hoofdpersonage liet zondigen tegen de toen geldende morele standaarden.

De regie van Portacelli en de scenografie van Marie Szersnovicz illustreren feilloos hoe je als koppel naast elkaar kan leven, en dat voor de ene, de man in dit geval (en tijdsgewricht), geen probleem hoeft te zijn, terwijl de andere, de vrouw, eraan ten onder gaat. "Als je de liefde nog nooit gevoeld hebt, hoe kan je haar dan herkennen?", vraagt Emma zich af, en voor ze het goed en wel beseft zit ze gevangen in een huwelijk met een burgermannetje dat geen van haar interesses deelt.

Flaubert noemde de verveling die haar overvalt een stille spin en De Cock, fan van Flauberts taalrijkdom, behield die letterlijke neerslag. "Wie niet van lezen houdt, houdt niet van dromen," weerklinkt later nog een (breuk)lijn uit de 478 pagina’s tellende roman die universeler geldt dan alleen voor dit koppel.

Deliveroo-koor

Vooral scènes met een podium vol zangers leveren fraai gestileerde tableaus op. Met een speciale vermelding voor het postpakjes brengende Deliveroo-koortje dat engelachtig de opstekende koopwoede van de ongelukkige echtgenote naar vandaag vertaalt en illustreert hoe "de passie zichzelf verteert tot as." Een kind brengt evenmin soelaas. "Als het een man is, zal hij vrij zijn, is er hoop."

Wanneer het een meisje blijkt, spreekt het verschrikte gezicht van de Belgisch-Albanese sopraan Ana Naqe boekdelen. Een minnaar dan maar? Behoren tot "het lyrische legioen der overspelige vrouwen" tilt haar even boven de met debardeurs opgedirkte middelmaat. Haar jurk wordt roze. Er dwarrelen rozenblaadjes naar beneden. "Alles zal eindelijk leugens en verlangen zijn, is er opnieuw hoop." Even maar.

Zoals Naqe, die het in de rol van Emma voortreffelijk doet en van de ene emotie in de andere buitelt, zo glijdt de eclectische muziek van de Belgische componist Harold Noben mee op het woelige gemoed van het hoofdpersonage. Dissonant als het koppel samen aan tafel zit, oeverloos romantisch als de passie oplaait, beklemmend als ze gaat liggen, maar nooit hermetisch, al zucht het orkest soms bij zoveel melancholie.

Na de pauze wandelt met dochter Berthe, in de huid van de getalenteerde Belgische mezzo-sopraan Blandine Coulon, de nieuwe tijd binnen. Hippe hoofdtelefoon om de oren, of verveeld op de sofa liggend, voeten omhoog en smartphone in de hand, herken je in het ongewenste kind de genen van de moeder.

Plot veranderen, kader breken

Die beseft dat shopping en fucking haar neerslachtigheid niet gemilderd hebben. Het koor, in een bespiegelende rol, toont als getuige van maatschappelijke hypocrisie begrip voor de romantische illusie te veel. Emma noemt 27 de perfecte leeftijd om zelfmoord te plegen: "Niets kan deze ruimte vullen… Alleen het niets is eeuwig."

Even later mijmert het koor dat er een vrouw overleden is zoals zovele vrouwen.

Beter de plot veranderen en het kader breken, vindt een nieuwe generatie, verpersoonlijkt door dochter Berthe, die in de epiloog met strijdbare stem en slogans op lijf en leden zinspeelt op het patriarchaat, toxische mannelijkheid en femicide. Wat weet Flaubert immers van vrouwelijk genot en verlangen? Heeft hij haar moeder de dood niet ingejaagd net omdat ze de vrijheid najoeg (en uiteindelijk niet vond)? Omdat ze wilde uitstijgen boven de dodelijke middelmatigheid? Een vrouw moet kunnen beminnen uit kracht, niet uit zwakte! The Future Is Female!

Meer een fraai gestileerde en passioneel gezongen en gemusiceerde boodschap dan een artistieke knock-out biedt Bovary deze stof tot nadenken.

Bovary, Harold Noben, Michael De Cock & Carme Portaceli / De Munt, Théâtre National Wallonie-Bruxelles, TNC & KVS
Gezien op 12/4 in Théâtre National