Regisseur Carme Portaceli over 'Anna Karenina': 'Zonder gelijkheid is er geen democratie'

Na Mrs Dalloway en Emma Bovary buigt Carme Portaceli zich opnieuw over een tragisch vrouwelijk hoofdpersonage uit de wereldliteratuur. In Anna Karenina, naar de roman van Lev Tolstoj, toont de theatermaker hoe vrouwen die hun verlangens volgen nog steeds botsen met de normen van een samenleving die hen in toom wil houden.

Regisseur Carme Portaceli, directrice van het Teatre Nacional de Catalunya, bewerkt Anna Karenina van Lev Tolstoj voor het theater. Eerder eerde ze samen met artistiek directeur van de KVS Michaël De Cock Mrs Dalloway, naar Virgina Woolf, en Emma Bovary, naar Gustave Flaubert, ook al twee andere tragische literaire vrouwen met een theaterbewerking. Net als hen valt ook Anna Karenina – die getrouwd is met een belangrijk politicus, maar verliefd wordt op de legerofficier Aleksej Vronski – in de kloof tussen haar oprechte verlangens en de maatschappelijke normen van haar tijd en milieu.

“Het interessante aan de figuur van Anna Karenina is dat zij net als andere vrouwen iedereen tegen zich krijgt zodra ze vrij en onafhankelijk probeert te zijn,” vertelt Portaceli. “Terwijl ze haar waardigheid probeert te behouden, strijdt ze tegen de clichés en de normen van een samenleving die niet de hare zijn. Maar ze moet sterven, omdat ze niet kan bereiken wat ze wil. Ze houdt van Vronski en wil die liefde zonder schaamte beleven, maar de mannenmaatschappij maakt dat onmogelijk.”

Portaceli merkte dat Tolstoj dezelfde woorden gebruikte als Flaubert, en dus diens Madame Bovary moet hebben gelezen. Van haar mogen we de schrijvers feministen noemen, die in ieder geval wisten waarover ze schreven. “Zij zagen hoe deze vrouwen nooit gelukkig konden worden. In Anna Karenina neemt een vriend en mentor van het personage Levin – het alter ego van Lev Tolstoj – het in een discussie over de opkomende vrouwenbeweging op voor de vrouwen en hun rechten.”

Uiteraard maakt Portaceli met haar Catalaanse cast van deze roman uit 1877 een toneelstuk voor vandaag. “Mijn bewerkingen spelen zich niet af in een bepaalde tijd. Maar we weten dat veel vrouwen vandaag nog altijd niet het leven kunnen leiden dat ze willen, dat ze vaak niet de mogelijkheid hebben om te scheiden, dat ze zich moeten verantwoorden voor hun verlangens en blootgesteld worden aan de blik en het oordeel van anderen.”

“Door de kleren die ze dragen of de houding die ze aannemen, maar zelfs wanneer ze het slachtoffer zijn van geweld. Dat zijn patronen en waarden waar vrouwen noch mannen mee gediend zijn. Voor mij is feminisme dan ook een transversale revolutie die streeft naar gelijkheid, die de basis en de voorwaarde is van echte democratie. Er is geen democratie zonder deze gelijkheid.”

Anna Karenina speelt op 23 en 24/5 in de KVS Bol, kvs.be