Sara Oklobdzija: 'Als migrant-nieuwkomer word je herleid tot de kleinste gemene deler'

De Servisch-Brusselse theatermaker Sara Sandra Raes Oklobdzija zet haar eigen parcours als migrant-nieuwkomer centraal in haar werk. In I’m.potent fileert ze hoe integratieprocedures talent reduceren tot de kleinste gemene deler, een ervaring die haar artistieke missie alleen maar scherper maakte.

De Servische theatermaker Sara Sandra Raes Oklobdzija vertrekt in haar werk vanuit haar dubbele positie als kunstenaar en migrant, waarbij ze persoonlijke ervaringen verweeft met bredere maatschappelijke vraagstukken. In de KVS richt ze met het stuk I’m.potent haar blik op de arbeidsmarkt. “Het verschil tussen I’m potent en ‘impotent’ illustreert het contrast tussen wat een geschoolde migrant-nieuwkomer kan, en de kleinste gemene deler waartoe die in zijn inburgeringstraject wordt herleid”, zegt ze. “Voor differentiatie of specificiteit is vaak geen plaats. Iedereen krijgt dezelfde vragen, cursussen en taalopleidingen, los van educatie of functie in het land van herkomst. Op den duur percipieer je jezelf daardoor als een impotent subject.”

Oklobdzija belandde in 2012 in Brussel. Als actrice van het Nationaal Theater in Belgrado dacht ze dat het in België wel zou loslopen, maar alleen al haar naam bleek een obstakel. Met haar doopnaam Sandra en de naam van haar partner (Raes) kreeg ze wel binnen de kortste keren een job – bij ROBIN, een vzw die sociaal geëngageerde kunstpraktijken ondersteunt. In plaats van de term ‘nieuwkomer’, waar ook geprivilegieerde expats onder vallen, verkiest Oklobdzija het woord ‘migrant-nieuwkomer’ voor mensen die zich verplicht door het bureaucratische integratietraject moeten bewegen. In haar doctoraat The school of two-sided integration onderzoekt ze aan de hand van artistieke projecten hoe integratie van migrant-nieuwkomers beter kan. De haar bekende kunstensector is daarbij haar casestudy.

Het sluitstuk van het doctoraat wordt de voorstelling M.O.L., die in maart te zien zal zijn in de KVS. Het stuk neemt de trivialiteit van de Belgische integratieprocedures op de korrel, en het elitarisme en de exclusiviteit in de zogenoemd progressieve kunstensector, waarin dezelfde dynamieken spelen als elders.

“Behalve op mijn eigen ervaring baseer ik mij voor M.O.L. op zo’n honderd interviews met theaterdirecteurs, curatoren en programmatoren”, vertelt Oklobdzija. “Die interviews draaiden om eenvoudige vragen als ‘Wie ben jij vandaag, en hoe komt dat?’ die ik zelf ook kreeg in het Huis van het Nederlands of bij het Agentschap Inburgering. Het is haast onmogelijk jezelf voor te stellen via je persoonlijke geschiedenis wanneer die vol verwijzingen zit naar je verleden en herkomst die voor je trajectbegeleider betekenisloos zijn. Tegelijk toont zo’n vraag hoe je omgeving mee bepaalt welke positie je kan innemen en welke keuzes een decisionmaker in het kunstenveld maakt.”

I’m.potent, het stuk dat nu al te zien is, begon ooit als een poppenspel. “Toen ik het in België miste om theater te maken, heb ik een kleine scène gemaakt in een kartonnen doos, om voor mijn medecursisten in het CVO Lethas op het Rouppeplein een oerversie te spelen met Playmobil-poppetjes.”

I’m.potent van Sandra Sara Raes Oklobdzija is te zien op 10/12 in de KVS, kvs.be