Reportage

Twaalf jaar stilstand in de Vooruitgangstraat

Kris Hendrickx
© BRUZZ
23/05/2018
© Ivan Put | Sporenbundel langs de Vooruitgangstraat. Het geplande viaduct zou dwars door de huizen aan de rechterkant gaan.

‘Uw huis moet over twee jaar wijken voor een spoorwegviaduct.’ Die boodschap kregen de bewoners van 26 huizen in de Schaarbeekse Vooruitgangstraat in 2006. Twaalf jaar later staan de huizen er nog steeds. Steeds bouwvalliger, maar ook met veel nieuwe bewoners die de veroordeelde straat in leven houden.

Op nummer 234 van de Vooruitgangstraat bevindt zich een magnifiek huis. Statig en in Vlaamse neorenaissancestijl, inclusief intacte glas-in-loodramen. Het is het soort pand waar je een advocatenkantoor of ministerkabinet in verwacht.

In het huis geen notabelen vandaag, maar wel mensen met een tijdelijk bezettingscontract. Olivier en Myrrha bijvoorbeeld. Sinds een dik jaar wonen ze helemaal boven in de ruime zolder over twee niveaus. “Ik kon eerst niet geloven dat we hier mochten wonen,” vertelt Myrrha, die met haar vriend eerder al in het kraakpand in de Koningsstraat 123 verbleef. “Maar als het regent, hebben we wel water binnen. Daar, daar én daar (wijst naar verschillende vochtplekken in het appartement).”

Olivier neemt ons mee op sleeptouw door de straat. We kruisen de vrolijke Hervé, nog een tijdelijke bewoner, die net zijn compostemmer heeft geleegd op de noordelijke hoek van de straat. Op die plek hebben de nieuwe bewoners een collectieve moestuin. Het is een van de projecten die voor sociaal cement zorgen in een straat die nu al jaren in het ongewisse leeft.

La Poissonnerie, een voormalige viswinkel op de zuidelijke straathoek, is het epicentrum van dat soort activiteiten. De buurtbewoners verdelen er voedseloverschotten, zamelen er tweedehandskleding in en steken er de koppen bijeen over de toekomst van de straat. Elke donderdag is er bovendien een table d’hôte. ‘Niet panikeren, organiseren,’ is het devies van het voormalige kraakpand, mooi zichtbaar op een spandoek voor alle pendelaars die er met de trein langsrijden.

Voor nummer 260 houdt Olivier halt. Het huis is in erbarmelijke toestand. De dakgoot lijkt los te komen, een deel van de gevelpleister donderde al naar beneden. “Als het regent, stroomt het water er echt binnen,” zegt Olivier. “Dit huis moeten we misschien onbewoonbaar laten verklaren.”

INFRABEL BRUZZ ACTUA 1617
© Ivan Put | Myrrha en Olivier in hun herenhuis in neorenaissance, inclusief glas-in-loodramen.

Olivier en Myrrha verblijven in een van de zowat vijftig woningen die door spoorbeheerder Infrabel zijn overgedragen aan een vereniging met een erg Brusselse naam: de ‘ASBL Woningen 123 Logements VZW’. In totaal beheert de vzw zo al appartementen voor honderd tijdelijke bewoners in dit deel van de straat. De tijdelijken namen de voorbije jaren de plaats in van historische bewoners die verhuisden. Ze betalen geen echte huur, maar een kostenbijdrage van enkele tientallen euro’s per maand.

De nieuwe bewoners zijn soms, maar lang niet altijd kunstenaars. “Het klassieke verhaal wil dat kunstenaars een buurt meerwaarde geven en zo gentrificatie inleiden,” zegt Philippe, een van de eerste tijdelijke bewoners van de straat. We ontmoeten hem op het ene trottoir dat alle veroordeelde huizen verbindt. “Hier willen we dat bewust vermijden. Een deel van de woningen gaat zelfs naar sans-papiers en we betrekken zoveel mogelijk gewone buurtbewoners. In de moestuin bijvoorbeeld, of met de klereninzameling die Marokkaanse moeders organiseren.”

"Een deel van de woningen gaat naar sans-papiers en we betrekken zoveel mogelijk gewone buurtbewoners"

Philippe, tijdelijke bewoner

INFRABEL 4 BRUZZ ACTUA 1617

Twaalf jaar onduidelijkheid

Hoe het zo ver kwam? Daarvoor moeten we terug naar 2005. Dat jaar krijgen de bewoners nieuws dat inslaat als een bom: spoorbeheerder Infrabel wil de capaciteit van zijn netwerk ten noorden van het Noordstation uitbreiden. En dat kan volgens het bedrijf alleen door een nieuw viaduct te bouwen over een traject dat dwars door de huizen aan de oostkant van de straat voert. De treinen zouden er op een hoogte van een tiental meter boven de straat rijden, op een niveau dat zich ruim boven de huidige spoorwegbedding bevindt (zie grafische weergave).

Infrabel onteigeningen Vooruitganstraat voor viaduct Noordster
© Google Maps BRUZZ

Door het nieuwe viaduct zouden treinen in het noorden van Brussel elkaar niet voor de voeten gaan rijden. Vandaag moeten stellen die uit de flessenhals van de Noord-Zuidverbinding komen elkaar immers kruisen voor de sporenbundel zich even verderop splitst. Maar kruisen betekent tijdverlies en dus ook een kleinere capaciteit op een netwerk dat nu vaak volledig verzadigd is op die plek.
De 26 huizen in de Vooruitgang­straat moesten dan ook onherroepelijk tegen de vlakte. Tegen 2008, kregen de bewoners te horen. Vandaag, een vol decennium later, staan ze er nog.

Een afbraakdatum durft Infrabel al lang niet meer te geven. “We hebben momenteel geen vergunning voor dit project,” mailt de communicatiedienst ons. “In het huidige meerjareninvesteringsplan (tot en met 2020, red.) is er geen budget ingeschreven om dit project te realiseren.”

In die twaalf jaar wachten had de straat al lang ten prooi kunnen vallen aan leegstand. Dat is wat gebeurde in de Zuidwijk, waar tot voor kort hele huizenblokken langzaam wegrotten, met hier en daar nog een bewoner tussen de krotten.

INFRABEL 4 BRUZZ ACTUA 1617
© Ivan Put

De deal met de vzw behoedde de straat daar uiteindelijk voor. Vanzelf ging dat niet. Er was massieve druk van buurtbewoners, actiegroepen en uiteindelijk ook gewest en gemeente nodig. Infrabel ging uiteindelijk akkoord om een halftijdse kracht te betalen aan Woningen 123 voor het beheer van de vele tijdelijke appartementen. “Dat is goed, maar tegelijk is het te weinig om het degelijk te doen,” zucht Olivier. “Het gevolg zie je bij nummer 260.”

Vegen

Infrabel kocht de voorbije jaren bijna de hele straat op. Bijna, want 7 van de 26 huizen zijn vandaag nog steeds in andere handen. Een van die eigenaars is de 45-jarige Ylmaz. We ontmoeten hem op het trottoir voor het opbrengsthuis waar hij zelf gelijkvloers woont. “Drie jaar geleden bereikte ik een mondeling akkoord met Infrabel over de verkoop, maar sindsdien heb ik er niets meer van gehoord. Ik weet niet wat Infrabel wil, j’aimerais voir clair dans tout ça. Net zoals de andere bewoners.”

In afwachting van duidelijkheid probeert Ylmaz er het beste van te maken. Door binnen te renoveren - grote verbouwingen mogen niet meer - maar ook door buiten te vegen. “Ik maak regelmatig het trottoir schoon voor mijn eigen huis en dat van mijn twee buren. Netheid is belangrijk, ik zeg het ook altijd tegen mijn kinderen.”

De straat schoon houden. Dat thema houdt meer dan één bewoner bezig. Alsof die concrete daad wat tegenwicht kan bieden voor de onzekere toekomst van de straat. Ook Sermin (58) begint er spontaan over. “Vroeger was het hier properder en kijk nu eens!” De vrouw wijst naar het trottoir, waarop we amper een papiertje bespeuren.

INFRABEL 2 BRUZZ ACTUA 1617
© Ivan Put | De collectieve moestuin aan het noordelijke uiteinde van de straat.

Sermin kwam als drie maanden oude baby van Turkije naar de Vooruitgangstraat. Frans spreekt ze met een smakelijk Brussels accent (Bonswère!). Of ze, net als veel Turken in Brussel, uit Emirdag komt? “Neen gij, dat zijn boeren, die zelfs hun tapijt op het trottoir leggen in de zomer. Ik kom uit Istanbul!”

Drie jaar geleden verkocht Sermin, die werkt als poetsvrouw, haar huis aan Infrabel. De toekomst bekijkt ze gelaten. “Als ik weg moet, ga ik terug naar Turkije. We mogen toch ook wat profiteren van onze oude dag?”

De laatste jaren voelt de vrouw zich sowieso minder veilig op straat ’s avonds. “Jongeren mogen wel wat meer respect hebben voor buurtbewoners. Veel ouders schieten daarin tekort. Bevallen dat kan iedereen, maar je kind opvoeden, ho maar! Maar ik moet nu naar mijn werk. Au revwère, monsieur.”

We nemen afscheid van de Vooruitgangstraat. In de etalage van de Poissonnerie herinnert een vergeelde affiche aan acties van weleer. Een trein rijdt er een huizenblok aan flarden. Rue du progrès, on arrête pas le progrès, lezen we. Uw trein heeft een vertraging van minstens tien jaar, dat lijkt vandaag een betere slogan.

Lees ook het aanverwante artikel "Spoorinvesteringen: Wachten op liberalisering"

Sporenbundel langs de Vooruitgangstraat. Het geplande viaduct zou dwars door de huizen aan de rechterkant gaan.
© Saskia Vanderstichele | Sporenbundel langs de Vooruitgangstraat. Het geplande viaduct zou dwars door de huizen aan de rechterkant gaan.

Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.

Lees meer over: Schaarbeek, Stedenbouw, Infrabel, Vooruitgangstraat

Iets gezien in de stad? Meld het aan onze redactie

Site by wieni