Wat een job! (1): de gevangenisdirecteur

Een nieuw jaar, dus hoog tijd voor een nieuwe reeks bij Zazie. In ‘Wat een job!’ gaan we één keer per maand op bezoek bij mensen met een speciaal beroep. Van operazanger tot topsporter, van wc-madame tot goochelaar. Deze week aflevering 1: een gevangenisdirecteur. Zazie belde met Ralf Bas. Al zestien jaar lang werkt hij als gevangenisdirecteur, de laatste jaren (opnieuw) voor de gevangenis van Sint-Gillis.

Een gevangenisdirecteur, moet die er vooral voor zorgen dat de gevangenen niet ontsnappen, Ralf?Ralf (R): Klopt. Wij moeten erover waken dat de veiligheid in de maatschappij gegarandeerd blijft.

Gebeurt dat vaak, zo'n ontsnapping?
R: Ik heb het nog maar één keer in zestien jaar meegemaakt dat een gedetineerde (= iemand die in de gevangenis zit) echt ontsnapte. Maar dat heeft er waarschijnlijk ook mee te maken dat ik altijd in hoogbeveiligde gevangenissen heb gewerkt. De gevangenis van Sint-Gillis is een van de strengst bewaakte van België. Hier zitten zo'n 660 gedetineerden, allemaal mannen. Die zijn verdeeld over vijf vleugels van het gebouw. Sommige van die vleugels zijn nog strenger bewaakt dan andere.

Ben je ooit echt bang geweest?
R: Ja, op enkele momenten toch. Maar niet omdat een gevangene wilde ontsnappen. Wel omdat ik bijvoorbeeld een gedetineerde moest straffen omdat hij zich niet aan de regels had gehouden. Of omdat ik hem iets droevigs moest vertellen, zoals een sterfgeval in zijn familie. Soms verliest iemand dan de controle. Ooit heeft een man een stukgeslagen asbak op mijn keel gezet. Het komt er dan op aan om rustig te blijven, maar nadien sta je wel te bibberen op je benen! Maar meestal voel ik me niet onveilig bij hen. Omdat ik vaak met gedetineerden in contact ben, kijk ik met andere ogen naar hen dan de meeste mensen. Gevangenen zijn uiteindelijk vooral ook mensen, hé, ze zijn niet extreem gevaarlijk, hoor - op enkele uitzonderingen na.

Zou jij in een cel kunnen leven?
R: Ik zou het misschien beter kunnen dan sommige anderen.

Hoezo?
R: Omdat ik het niet zo erg vind om alleen te zijn, en ook van lezen en tv-kijken enzovoort hou. Maar begrijp me niet verkeerd: ik zou nooit graag in de gevangenis zitten. Het ergste van een gevangenisstraf is niet zozeer dat je in een cel van ongeveer tien vierkante meter moet leven, maar dat je nooit iets zelf kan of mag beslissen. Eten, slapen, douchen: werkelijk alles wordt voor jou beslist, en dat is heel moeilijk.

In het verhaal van Rosie en Moussa (op de rechterpagina) zoekt Rosie haar papa op in de gevangenis. Kan dat ook bij jullie?
R: Zeker, een gevangene mag drie keer per week enkele mensen tegelijk ontvangen. Dan zitten ze samen rond een tafel, en de bezoekers mogen ongeveer een uur blijven. Op zaterdagnamiddag organiseren we speciaal voor kinderen een bezoekmoment. Dan zijn ze alleen met hun papa, zonder de moeders of onze bewakers erbij. In de bezoekzaal ligt er dan allemaal speelgoed zodat ze samen een toffe namiddag kunnen doorbrengen. Er zijn ook psychologen bij om hen te begeleiden. Want sommige papa's moeten nog leren om papa te zijn...

Je was ook even directeur van een soort jeugdgevangenis in Everberg. Hoe oud zijn de jongeren die daar zitten, en wat hebben ze zoal mispeuterd?
R: Ze zijn tussen 12 en 18 jaar oud, en meestal gaat het om dieven van handtassen, soms ook car- en homejackers, en heel uitzonderlijk een moordenaar. 's Nachts zitten ze apart in een cel, maar overdag doen we activiteiten in groep, zoals sporten en hen onderwijs geven. Zo hopen we dat ze niet hervallen (= nieuwe misdrijven plegen). Jonge mensen wil je het liefst zo lang mogelijk uit de gevangenis houden, natuurlijk. Ik durf gerust te zeggen: de gevangenis als straf werkt niet echt. Het enige wat we zeker weten, is dat de gevangenen tijdens hun opsluiting geen nieuwe misdrijven plegen. Maar of ze er een beter mens van worden? Dat denk ik eerlijk gezegd niet. Maar ik vrees dat er voorlopig geen beter alternatief is.