Militairen mobiliseren in de strijd tegen drugsgeweld: 'Stoere boodschap, slecht idee'

'Militairen sturen naar probleemwijken geeft al snel de indruk van een leger dat zijn eigen land bezet, terwijl inwoners van pakweg Peterbos en Clemenceau al jaren vragende partij zijn voor échte oplossingen.' Dat schrijft BRUZZ-redacteur Maarten Goethals in het edito van deze week, naar aanleiding van de federale beslissing om soldaten op te vorderen in de strijd tegen drugsgeweld.

Met het sturen van militairen naar drugshotspots wil minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) de strijd tegen Brusselse narcogroepen opvoeren. Dat klinkt stoer. En allicht kan het op korte termijn een soort schokeffect creëren: het van dichtbij zien van een zwaarbewapende krijgsmacht, getraind om met grof geweld een tegenstander uit te schakelen, doet iets met een mens. Het imponeert.

Maar wat op de langere termijn? Maakt dit de hoofdstad echt veiliger?

Quintin, geruggensteund door een federale regering die graag wil tonen dat ze baas kan spelen in Brussel, zal zeggen van wel, en verwijzen naar Operatie’ Vigilant Guardian’, die van 2015 tot 2021 liep. Militairen moesten in die periode de federale politie bijstand verlenen na de aanslagen in Parijs en Brussel. Tijdens die missie schoot een soldaat een man dood die in 2017 een spijkerbom wilde laten ontploffen in het Centraal Station.

Uit die samenwerking tussen politie en leger trokken beide instanties een aantal belangrijke lessen, bijvoorbeeld over informatiedoorstroming, coördinatie en het gebruik van een gemeenschappelijk jargon. Die ervaring inzetten, lijkt op het eerste gezicht logisch.

Maar de situatie van enkele jaren geleden valt echter niet te vergelijken met vandaag. Toen moesten militairen scherp staan voor terroristen, gehard door een extreme islamitische ideologie. De ‘vijand’ nu – zeker wat Brussel betreft – zijn niet alleen beroepscriminelen uit Marseille, maar ook sans-papiers en grotendeels de eigen jongeren opgegroeid in ‘onze’ buurten. Dat verandert het perspectief meteen, juridisch en politiek, maar ook emotioneel. Het geeft al snel de indruk van een leger dat zijn eigen land bezet, te beginnen met de probleemwijken, terwijl inwoners van pakweg Peterbos en Clemenceau al jaren vragende partij zijn voor échte oplossingen (echt, als in: sociaal-economisch, stedenbouwkundig, op het vlak van onderwijs).

Ook de aard van de dreiging verschilt fundamenteel. Terroristen gokken op het element van verrassing, op symbolisch belangrijke plekken. Het dealen gebeurt daarentegen continu, dag én nacht, en het gebeurt grotendeels in de openbaarheid. Net als de gewapende territoriumstrijd om de beste plekken. Dat vereist rules of engagement die veel verder gaan dan Operatie ‘Vigilant Guardian’, en die lagen destijds al moeilijk.

Als het van regeringspartij N-VA afhangt, mogen soldaten voortaan verdachten fouilleren, handboeien gebruiken en wagens doorzoeken. Maar dat betekent een geheel nieuwe fase, filosofie en modus operandi voor het leger, dat oorspronkelijk opgericht is om het hoofd te bieden aan externe dreigingen en niet om politie te spelen of speciale antiterreureenheid. Ook binnen het korps lijkt niet iedereen happig op die koerswijziging, want een stedelijke omgeving, met haar snel ontvlambare situaties, is een grijze zone waar meer fout dan goed kan lopen.

Bovendien is het nog maar vraag of militairen inschakelen de gewapende strijd niet zal doen escaleren. Het klinkt sinister, maar momenteel richten de schietpartijen vooral schade aan de drugspartijen zelf aan. Burgers lijken niet expliciet het doelwit, hoewel die wel in de klappen delen. Als soldaten actief zullen ingrijpen, kunnen de intentie en de aard van de confrontaties (in de publieke ruimte) op den duur ook wijzigen in brutalere, meer onvoorspelbare optredens aan de kant van de drugsnetwerken. Wat dan?

De Brusselaar wil veiligheid. Maar moet dat per se met maatregelen die om zovele redenen verkeerd kunnen uitdraaien?