Zij verliezen straks hun stempelgeld: 'Dit voelt als een trap richting armoede'

Duizenden Brusselaars kregen de afgelopen weken een brief met de aankondiging dat ze straks geen werkloosheidsuitkering meer zullen krijgen. Maar wie zijn die mensen die – op papier toch – twintig jaar werkloosheid cumuleerden? “Denkt u dat ik op mijn 63ste nog werk ga vinden?”

Nadia: 'Alsof mijn hele loopbaan voor niets is geweest'

Als Nadia Cherkaoui (55) midden september de brief van de RVA krijgt, voelt dat voor haar als een aardverschuiving. “Ik ben ingestort en had de indruk dat mijn hele loopbaan voor niets was geweest. Ik ben helemaal niet twintig jaar aan een stuk werkloos, maar ik heb al die tijd gezwoegd, ofwel omdat ik aan het werk was of omdat ik absoluut een nieuwe opdracht wou vinden.”

Nadia is stiliste van opleiding en woont alleen met haar zoon, die studeert aan de ULB. De voorbije decennia werkte ze vooral als kleermaakster in theaters. Het is een job met vooral korte contracten van enkele dagen, die afgewisseld worden met periodes van werkloosheid. De laatste jaren verliep die jobjacht steeds moeizamer. “Een tiental jaar geleden kwam er een nieuwe kostuumopleiding bij in duaal leren. Daardoor kunnen mensen al na een jaar en met één echte les per week mijn werk doen.”

Bij de pakken blijven zitten is niet haar stijl en dus gooide ze het over een andere boeg. “Ik werkte een jaar in een kledingzaak, maar zodra de subsidies voor dat contract op waren, moest ik vertrekken. Mijn volgende plan was een opleiding bakker/chocolatier, tot ik ontdekte dat ik een zware glutenallergie heb.”

Uiteindelijk keerde Nadia terug naar haar eerste liefde, de theatersector. “Alleen zijn de materiële omstandigheden daar vandaag nog moeilijker dan vroeger, de budgetten staan onder druk. Ik ga trouwens tussen opdrachten niet zomaar in de zetel liggen. Een mogelijke opdrachtgever waarschuwde me onlangs zelfs dat ik zoveel jobmails stuurde dat het op stalking begon te lijken.”

Wat brengt de toekomst? “Voor het kunstenaarsstatuut heb ik niet genoeg dagen gewerkt, dus zal ik verplicht zijn een opleiding voor knelpuntberoep te zoeken, zodat ik mijn uitkering behoud. Want ik wil mijn 24-jarige zoon kunnen ondersteunen. Ik moet kunnen eten en mijn huur betalen, al is dat maar 500 euro voor een bescheiden souterrain. Veel meer geef ik niet uit. Als ik op vakantie ga, dan doe ik wwoofing, vrijwilligerswerk op boerderijen tegen kost en inwoon. Of ik zo'n opleiding nog vind, is maar de vraag: de inschrijvingen lijken allemaal afgesloten.”

Voor de volgende jaren kijkt Nadia alweer in een andere richting. “Ik heb altijd graag gemasseerd en deed daar al opleidingen voor. Die wil ik aanvullen met een cursus voetreflexologie. Dat lijkt me echt iets voor mij.”

In de vakbond toont Nadia zich deels teleurgesteld. “We kregen een infosessie van het ABVV een dag voor de start van de opleiding voor veel knelpuntberoepen (die opleiding kan het recht op een werkloosheidsvergoeding verlengen, red). Waarom kon dat niet eerder?”

Ook de federale regering moet het ontgelden. “Dat je werkloosheidsuitkeringen beperkt in de tijd, kan ik begrijpen, want natuurlijk zijn er profiteurs. Maar de snelheid waarmee het gebeurt, geeft mensen niet de tijd om te reageren en bijvoorbeeld op tijd aan een opleiding te beginnen. Dit is geen duwtje in de rug, maar een schop richting armoede. In Brussel zullen we dat de volgende jaren voelen op straat. Verwacht maar meer diefstal, agressie en dakloosheid.”

Adea: 'Ik heb niet de indruk dat er veel werk is voor iemand van mijn leeftijd, nochtans spreek ik vijf talen'

Wat willen ze eigenlijk? Dat we allemaal een koord kopen of een pistool?” De 61-jarige Adea* blijkt op een infosessie over het stopzetten van de werkloosheidsuitkering, een van de mondigste bezoekers. Later aan de telefoon overheersen nog altijd boosheid en onbegrip.

“Ik kan me niet voorstellen dat ik aan twintig jaar werkloosheid kom, ik kreeg wel een brief, maar geen berekening. Als ik om meer details vraag, stuurt de RVA me naar het ABVV en de vakbond me terug naar de RVA.”
Adea studeerde secretariaat en wisselde periodes van werk af met werkloosheid. “Ik kwam enkele keren terecht in een reorganisatie, waardoor ik mijn job verloor. Net voor covid wou ik een andere richting inslaan en me meer op moestuinen en vergroeningsprojecten toeleggen. Ik heb even voor de Stad Brussel gewerkt aan de vergroening van boomvoeten, maar een stabiele job vinden in die branche is me nooit gelukt, misschien ook omdat ik toen al vijftigplusser was.”

Sinds 2019 is Adea volledig werkloos. “Ik heb niet de indruk dat er veel werk is voor iemand van mijn leeftijd, ook niet als secretaresse. Nochtans spreek ik vijf talen.”

De zestiger hoopt in de eerste plaats dat de berekening van de RVA niet klopt. “In theorie kan ik nu proberen om me snel in te schrijven voor een opleiding knelpuntberoep en zo mijn uitkering behouden, maar zo zit ik niet in elkaar. Ik zou het gevoel hebben dat ik een plaats afneem van een jongere die het meer nodig heeft. Stel dat ik het toch doe en op 63-jarige leeftijd ga solliciteren: denk je dat ik veel succes zou hebben?”

Bij het OCMW aankloppen heeft geen zin, meent Adea. “Ik heb de helft van het appartement van mijn ouders geërfd, als eigenaar zal ik geen recht hebben op een uitkering. Ergens heb ik geluk dat mijn vroegste pensioendatum in 2027 ligt. Al wil ik dat nog bevestigd zien bij een van die organisaties die het ook niet lijken te weten. Dat is mijn algemene gevoel: we zitten allemaal in hetzelfde schuitje, werklozen en organisaties, maar niemand weet waar we naartoe varen.”

Kahraman: 'Parkwachter lijkt me wel iets, ik wandel toch al de hele dag rond'

"Ach weet je, sommige mensen zijn gewoon niet gemaakt voor de school of studies,” zegt Kahraman Gundoyan (50). “In het middelbaar al wou ik werken en buiten zijn. Ik herinner me dat ik het klasraam opende op school omdat ik het benauwd kreeg. En toen ik veertien was, stond ik om vijf uur op om te gaan werken op de markt. Ik kwam dan pas na de middag op school aan.”

Op aandringen van zijn ouders maakte Kahraman toch een vorming tot elektromechanicus af, maar lange tijd bij een job blijven bleek niet eenvoudig. “Vaak nam ik zelf ontslag, bij een liftenbedrijf bijvoorbeeld omdat er arbeidsongevallen en asbest waren. Later ben ik een opleiding tot opvoeder begonnen, die ik heb afgebroken omdat ik werk vond als opvoeder, maar ook dat bleef niet duren.”

Ook een nieuwe aanloop in 2018 als verwarmingstechnicus liep fout. “Na de opleiding kwam ik bij een baas met een nepbedrijf terecht. Sindsdien ben ik werkloos en doe ik vrijwilligerswerk bij Le Thé au Jardin, openluchtactiviteiten met Ukkelse senioren: onthaal, tuinieren … De voorbije decennia heb ik best wel gesolliciteerd hoor. Op den duur stuurde ik enkel nog mijn kandidatuur naar bedrijven waar de verantwoordelijke een vrouw is. Die antwoordden bijna altijd, mannen haast nooit.”

Het werklozenbestaan kan voor een buitenstaander misschien een luilekkerleven lijken, voor Kahraman was het dat allesbehalve. “Je vrienden en familie stichten een gezin, bij mij is dat er nooit van gekomen. Het is toch een van de eerste dingen die je vraagt als je iemand ontmoet: 'Wat doe je in het leven?'"

"Ik breng dan maar veel tijd door met wandelen door de stad. Ik heb een eigen appartement in het huis dat van mijn ouders was en waar mijn moeder nog woont. Maar als ik thuis blijf, beland ik in een depressie. Op vakantie gaan zat er twintig jaar niet in, tot mijn zussen me onlangs een weekje Malaga cadeau deden.”

Dat hij deel uitmaakt van de groep die twintig jaar werkloosheid cumuleert, komt niet helemaal als een verrassing. “Ik hoopte een beetje dat veel mensen in opstand zouden komen om de maatregel te verhinderen. Ik heb de vakbond gezegd dat een betoging langs steeds weer hetzelfde traject toch niets oplevert. Dat ze naar het parlement trekken, daar kan het volk druk uitoefenen. Maar dat mag blijkbaar niet …”

Als hij zijn uitkering verliest, wil Kahraman even van zijn spaargeld leven, enkele duizenden euro's. “Wie weet komt er een nieuwe regering, die die maatregel weer afschaft? Een opleiding in een knelpuntberoep lijkt me niets, we zullen met zovelen zijn die dan voor die jobs solliciteren. Uiteindelijk zal ik dan wel weer op zoek gaan naar werk zeker? Parkwachter lijkt me wel iets, ik wandel toch al de hele dag rond.”

Stéphanie: 'Waarom moet het op deze, overhaaste manier?'

Als lerares wiskunde in het hoger onderwijs leek Stéphanie* (60) niet meteen voorbestemd voor de werkloosheid. Een probleem met haar ogen maakte echter dat lezen en schrijven steeds moeizamer ging.

“Uiteindelijk heb ik een nieuwe roeping gevonden als oppas voor zieke kinderen, een dienst van de mutualiteiten. “Ik word betaald per prestatie, voor de rest krijg ik een uitkering van de RVA. Het is een job waarin je superflexibel moet zijn, vaak weet je pas de dag voordien dat je werk hebt. Andere afspraken, met een dokter of tandarts bijvoorbeeld, schuif ik daarom naar het weekend. Ik doe het werk echt graag: spelen met kinderen, voor hen koken, het voelt een beetje als een beslissing van de voorzienigheid.”

Zoals veel Brusselaars die de bewuste brief kregen van de RVA, kwam de mededeling als een verrassing. “Ik kreeg amper echte werkloosheidsuitkeringen in mijn leven. Noem het gerust beroepsmisvorming, maar ik wil eerst weleens de berekening zien.”

Stéphanie hoopt vooral dat ze verder kan blijven werken als oppas. “Door het probleem met mijn ogen kan ik misschien een deeltijdse uitkering krijgen van het ziekenfonds. Maar in dat geval moet ik mijn aantal oppasuren mogelijk beperken en kan ik net minder werken. Dat kan toch niet de bedoeling zijn? Ik begrijp best dat ze de profiteurs eruit willen halen en sta op zich achter het principe dat je werkloosheid beperkt in de tijd, maar waarom moet dat op deze, overhaaste manier?”

*Deze namen zijn veranderd om privacyredenen.