Ook sans-papiers onder kortgestraften die worden vrijgelaten in strijd tegen overbevolking

Ook mensen zonder papieren kunnen vroeger vrijkomen als gevolg van een pakket maatregelen tegen overbevolking in de Belgische gevangenissen. Daarvoor heeft de federale regering donderdag het licht op groen gezet.

Bepaalde categorieën gedetineerden die tot en met drie jaar celstraf werden veroordeeld, kunnen na een derde van hun straf in aanmerking komen voor voorlopige invrijheidstelling. Zes maanden eerder komen ze in aanmerking voor elektronisch toezicht. Dat staat in het pakket maatregelen waarvoor minister van Justitie Annelies Verlinden (CD&V) groen licht kreeg van de regering-De Wever om de overbevolking in de gevangenis aan te pakken. De maatregel geldt ook voor mensen zonder papieren.

Een goede week geleden telde ons land een gevangenisbevolking van 13.585 mensen, van wie 12.881 gedetineerden en 704 veroordeelden in verlengd penitentiair verlof. Bij die gedetineerden hoorden 192 'grondslapers', 1.036 geïnterneerden en meer dan 4.000 personen zonder recht op verblijf in ons land. De huidige capaciteit bedraagt ongeveer 11.040 plaatsen, wat erop duidt dat de Belgische gevangenissen met een overbevolking van meer dan 2.500 mensen te maken heeft.

Het paasakkoord van de regering-De Wever bevat ook een reeks maatregelen waarmee minister Verlinden de overbevolking wil terugschroeven. Haar voorganger Paul Van Tigchelt (Open VLD) voerde op het einde van de vorige legislatuur ook twee noodmaatregelen in: het verlengd penitentiair verlof (VPV) en het verdagen van de start van de uitvoering van gevangenisstraffen tot en met vijf jaar. Verlinden schroefde die ingreep al terug tot straffen tot drie jaar. Dat blijft voorlopig zo tot de nieuwe maatregelen groen licht hebben gekregen van het parlement.

Eén derde

Het is de bedoeling dat gevangenen die tot en met drie jaar werden veroordeeld, na een derde van hun straf in aanmerking komen voor voorlopige invrijheidstelling. Dat geldt enkel voor personen die niet zijn opgesloten voor zware geweldsmisdrijven, voor feiten van intrafamiliaal geweld, voor zedenmisdrijven en voor terroristische misdrijven. Zes maanden eerder kunnen ze in aanmerking komen voor een enkelband.

Ook mensen in onwettig verblijf binnen die categorie veroordeelden komen voor die ingrepen in aanmerking. Zij kunnen zes maanden voor de datum van de voorlopige invrijheidstelling worden vrijgesteld met het oog op effectieve verwijdering of overbrenging naar een gesloten centrum.

Rest er nog de groep die de Dienst Vreemdelingenzaken niet verwijderd krijgt: omdat er geen akkoord is met het land van herkomst, omdat dat land niet staat te springen om een laissez-passer uit te vaardigen of omdat het gewoon geen veilig land is. Voor hen geldt een extra termijn van 20 dagen na de datum van voorlopige invrijheidstelling. Indien DVZ aangeeft dat ze niet kunnen worden verwijderd, krijgen ze het bevel het grondgebied te verlaten.

'Laksheid'

In de krant De Standaard laakt oppositiepartij Open VLD de 'laksheid' van de huidige regering. "Misdaad loont, als je maar geen papieren hebt", klinkt het. Het kabinet-Verlinden nuanceert. De mogelijkheid geldt enkel voor bepaalde categorieën die niet voor zware delicten werden veroordeeld. Bovendien gaat het om mensen waarvan de landen van herkomst deze niet terugnemen.

"We hebben vandaag capaciteit nodig om ervoor te zorgen dat iedereen die veroordeeld is zich opnieuw kan aanmelden in de gevangenis en om tegelijk ook de druk op het gevangeniswezen weg te nemen", luidt het bij Verlinden. Het al dan niet langer binnenhouden van personen zonder wettelijke verblijfstitel waarmee met de landen van oorsprong vandaag door omstandigheden nog geen samenwerking mogelijk is, verandert finaal niks aan hun statuut en situatie."

"De gevangenissen kunnen niet fungeren als gesloten centrum", klinkt het bij het kabinet. "Weliswaar is voor deze regering, zoals ook duidelijk vermeld in het regeerakkoord, één van de topprioriteiten het terugsturen van gedetineerden zonder recht op verblijf naar hun land van herkomst en ook zullen er stappen worden gezet om gevangeniscapaciteit aan te wenden in het buitenland. Hier wordt hard aan gewerkt."

Modulaire eenheden

Bij de andere maatregelen hoort de oprichting van modulaire eenheden op bestaande gevangenissites, die 500 plaatsen moeten creëren. Minstens in 2025 en 2026 blijven de gevangenissen van Sint-Gillis, Antwerpen en Hoogstraten open. Een enkelband doorknippen en vluchten uit de gevangenis wordt strafbaar. Wie zijn enkelband saboteert of doorknipt, verliest zijn recht op elektronisch toezicht.

In afwachting van de bouw van nieuwe forensische psychiatrische centra wordt onderzocht hoe in de bestaande centra extra buffercapaciteit kan worden ontwikkeld om geïnterneerden onder te brengen. Een werkgroep onderzoekt ook extra gevangeniscapaciteit in een ander Europees land voor gedetineerden zonder recht op verblijf, net als een versterking van de aanpak om gedetineerden met een buitenlandse nationaliteit hun straf in het land van herkomst te laten uitzitten.

De minister wil ook materiaal aankopen om gerichter te kunnen controleren op gsm-toestellen, tracers en drones, en dat om te voorkomen dat drugscriminelen hun handel voortzetten vanuit de gevangenis. Ook wil Verlinden toestellen om signalen van gsm's te jammen en meer honden laten trainen om ze in te zetten bij sweepings in de gevangenis. Er komen ook hogere straffen voor leden van een criminele organisatie die minderjarigen inschakelt of voor witwassen in het kader van een criminele organisatie.

Tot slot zal Verlinden werk maken van de verplichte drugstests in gevangenissen en detentiehuizen, de bouw van beveiligde cellen, de inzet van drones in de buurt van penitentiaire instellingen en de verminderde zichtbaarheid van persoonsinformatie van cipiers.