Onderzoekers over metro 3: 'Amper voordelen bij halve aanleg'

De aanleg van metrolijn 3 zou voor reizigers maar beperkte tijdwinst opleveren, zo blijkt uit data-onderzoek door de VUB. Bij een gedeeltelijke aanleg kan er zelfs sprake zijn van langere reistijden.

De mobiliteitsonderzoekers Brecht Verbeken, Arne Vanhoyweghen en Vincent Ginis gebruikten de rekenkracht van het Vlaams Supercomputer Centrum om voor het eerst te simuleren hoeveel tijdwinst reizigers in Brussel zouden maken mocht metrolijn 3 deels of volledig bestaan.

Ze onderzochten de drie scenario's die op de politieke tafel liggen: de huidige situatie zonder metro 3, het partiële scenario waarbij alleen het bestaande premetrotraject tussen Albert en Brussel-Noord omgebouwd wordt tot metro en een volledige metrolijn van Albert in Vorst tot Bordet in Evere.

Een eerste conclusie is dat de tijdwinst - gemiddeld genomen voor alle mogelijke trajecten in het Brussels Gewest - beperkt is: welgeteld 16 seconden in het partiële scenario en 36 seconden in bij de volledige metrolijn.

"Puur vanuit tijdsbesparingsperspectief is metro 3 waarschijnlijk de moeite niet waard", vinden de onderzoekers. "Tijd alleen kan het miljardenproject niet dragen.”

Ze voegen er wel aan toe dat het secondespel niet verwaarloosbaar is als je het hele plaatje bekijkt. De MIVB telde 402 miljoen ritten over heel 2024. Gemiddeld 16 seconden tijdwinst per traject komt dus neer op 6,4 miljard seconden tijdwinst, of zowat 1,8 miljoen uren.

Maar vooral: achter de gemiddelden schuilen grote lokale verschillen. Zo bedraagt de tijdwinst bij trajecten vanuit Vorst, Sint-Gillis en sommige delen van Ukkel zelfs in het partiële scenario toch vaak meerdere minuten, tot maximaal 11 minuten. Bij een volledige aanleg breiden de tastbare voordelen zich uit naar delen van Schaarbeek, Evere, Sint-Joost-ten-Node en Brussel-Stad. De maximale tijdwinst bedraagt 28 minuten.

Vaak gaat het om kwetsbare wijken, waar de bewoners geen auto bezitten. Er valt dus een sociaal herverdelingsargument te maken om metrolijn 3 aan te leggen. “De resultaten laten aanzienlijke, maar ongelijk verdeelde winsten op het vlak van toegang tot mobiliteit zien, met de grootste verbeteringen in buurten met een ondergemiddeld inkomen", schrijven de onderzoekers. Dat is nog los van andere voordelen, zoals de positieve ecologische impact.

Partieel of volledig?

Een van de belangrijkste knopen die een volgende Brusselse regering mogelijk zal moeten doorhakken, is of metrolijn 3 deels of volledig aangelegd wordt. Het VUB-onderzoek geeft nauwelijks argumenten pro het halve scenario, waarbij het traject Noordstation-Bordet geschrapt wordt.

Niet alleen is de gemiddelde tijdwinst dan maar half zo groot als bij een volledige lijn, er rijzen dan ook meer struikelblokken qua overstappen en connecties. Als je ook daarmee rekening houdt, kunnen sommige reizigers zelfs slechter af zijn in vergelijking met de huidige situatie.

“We concluderen dat het partiële scenario bescheiden winst oplevert in reissnelheid, maar het risico met zich meebrengt dat de betrouwbaarheid achteruitgaat.”

En nog: “Als men gaat kiezen voor een gefaseerde aanpak, laat ons onderzoek zien dat halverwege stoppen betekent dat je een groot deel van de baten van het project opoffert.”