Top MIVB blijft onverstoorbaar onder kritiek op Metro 3: 'Ander tracé is vijgen na Pasen'

Donderdag hebben Brusselse parlementsleden de MIVB aan de tand gevoeld in de bijzondere commissie Metro 3. De vertegenwoordigers van de MIVB ontkenden dat de vervoersmaatschappij grote fouten zou hebben gemaakt bij het beheer van het project. Ze stellen dat het Rekenhof in zijn rapport te weinig rekening heeft gehouden met de verklaringen voor bepaalde problemen met de aanleg.

MIVB-ondervoorzitter Renaud de Saint Moulin en Carlos Van Hove, directeur van het metroproject Noord-Albert binnen de Speciale Studiedienst (SSD) van de MIVB, beten donderdag de spits af van de hoorzittingen in de bijzondere commissie Metro 3. Die commissie heeft het Brussels parlement in het leven geroepen na een uiterst kritisch rapport van het Rekenhof over het project. Meteen kwam een aantal knelpunten aan bod: de ingewikkelde beslissings- en beheersstructuur, de tracékeuzes en de ontspoorde budgetten.

In het rapport wijst het Rekenhof op een onsamenhangend besluitvormingsproces, een slechte aansturing, een gebrek aan transparantie, fouten, haastwerk, slordig­heden, onwettige overheidsopdrachten, belangenvermenging en een al te optimistische inschatting van de kostprijs.

De MIVB maakte naar aanleiding van de hoorzitting een nota van 60 pagina's met antwoorden waarmee het Rekenhof volgens haar geen rekening heeft gehouden in zijn eindverslag. Van Hove gaf Brussels parlementslid Benjamin Dalle (CD&V) gelijk, die opmerkte dat er grote verschillen leken te bestaan tussen de vaststellingen van het Rekenhof en de uitleg van de MIVB, donderdag in de commissie.

Verder sprak het duo van de MIVB categoriek tegen dat er ‘duizenden documenten’ niet zouden zijn overgemaakt aan het Rekenhof. “Het gaat slechts om enkele documenten, die ontbreken of om documenten zonder handtekening, die zijn mogelijk verloren gegaan bij het digitaliseren van papieren.”

Beliris

Over de ingewikkelde beheersstructuur van het project bleven de sprekers diplomatisch. Het gaat om een politieke keuze van de Brusselse en federale overheid om de MIVB als bouwheer aan te duiden voor de eerste fase en Beliris als die voor de tweede fase. Volgens spreker Van Hove wou de federale overheid zo een deel van de controle behouden over het project, want via Beliris draagt ook het federale niveau financieel bij aan de metrolijn.

De MIVB-toplui maakten zich bovendien sterk dat de samenwerking met Beliris steeds vlot is verlopen op het punt waar het telt, namelijk de omgeving van het Noordstation, waar de tunnel van fase 1 (van de MIVB) moet aansluiten op die van fase 2 richting Bordet. "Bovendien klopt ook daar niet wat het Rekenhof stelt, er is wél een technische oplossing voor de tunnel aan het Noordstation en die is al vergund."

De Saint Moulin en Van Hove kregen ook heel wat vragen over de tracékeuze en de problemen rond het Zuidpaleis door de ondergrond. Die problemen waren wel degelijk gekend, maar de omvang bleek veel omvangrijker eens de werkzaamheden waren opgestart. "Met de kennis van achteraf is het gemakkelijk om kritiek te uiten", zegt Van Hove.

De kritiek van het Rekenhof dat de alternatieven onvoldoende onderzocht waren, omschreef Van Hove als "vijgen na Pasen". “Het metrostation Toots Thielemans is bijna af, en dat ligt nu onder de Stalingradlaan. Een ander tracé kan niet meer, en is bovendien niet opgenomen in het Gewestelijk Bestemmingsplan.”

De MIVB'ers verklaarden bovendien dat het volledige tracé van de federale en gewestelijke regeringen groen licht heeft gekregen. Alternatieve opties zouden voor andere technische moeilijkheden hebben gezorgd, of gemaakt hebben dat honderden bewoners van de Zuidwijk zouden zijn onteigend.

Zuidpaleis

Toch waren er nog een aantal punten waarop de MIVB een heldere uitleg schuldig moest blijven. Waarom de aanbesteding van de tunnel onder het Zuidpaleis in 2019 op vier maanden moest worden afgehandeld in plaats van de voorziene acht, raakte niet opgehelderd.

Ook de zeer lage initiële schatting voor de kostprijs van de tunnel (slechts 100 miljoen euro per kilometer, in 2015) werd de MIVB voor de voeten geworpen. Volgens Van Hove hield die kostenraming geen rekening met een heleboel bijkomende kostenposten, omdat de aanbesteding nog niet klaar was. Of die lage kostprijs daarna is gebruikt als argument om de metro goedkoper voor te stellen en waarom die prijs niet is herbekeken, is niet duidelijk.

Ook het mogelijke belangenconflict in 2012 passeerde de revue. Studiebureau SM BMN zou er belang bij hebben gehad om de voordelen van de metro rooskleuriger voor te stellen, omdat het daarna verdere projectstudies zou kunnen uitvoeren. Volgens de MIVB stelde de interne juridische dienst geen problemen vast bij die gang van zaken, een antwoord dat onder meer Françoise De Smedt (PTB) niet kon overtuigen.

Politiek gemoei

Brussels parlementslid Gilles Verstraeten (N-VA) vond dat de antwoorden van de MIVB erg vaag bleven, "vooral over hoe de onbegrijpelijke structuur voor het beheer van dit project is opgezet, en over hoe bepaalde keuzes gemaakt werden". Voor Verstraeten lijkt het erop dat de politiek zich te veel heeft gemoeid met welke, eerder technische, keuzes gemaakt moesten worden en welke "zelfs niet overwogen konden of mochten worden uit politieke opportuniteitsoverwegingen".

De politiek heeft volgens de N-VA-fractieleider ook onvoldoende haar verantwoordelijkheid genomen voor "een degelijke budgettering, financiële zekerheid, en het opzetten van een doeltreffende, efficiënte en transparante beheersstructuur".

Voor Imane Belguenani (Open VLD) moet de bijzondere commissie eindelijk klaarheid brengen over waar het misloopt bij de uitvoering en aansturing. Hoewel de nood aan een nieuwe metro voor Brussel voor haar onbetwist is, wijst alles erop dat het beleid de controle verloor. "Wie had de leiding? Hoe verliep de rapportering? En waarom greep niemand tijdig in?", vroeg ze zich af.

Voor Dalle wordt de bijzondere commissie "een lang en diepgaand traject". "Het Rekenhof was in zijn audit bijzonder kritisch, maar vandaag zagen we een MIVB die zeer zelfverzekerd optrad en veel van die kritieken wegwuifde. Er lijken twee werelden tegenover elkaar te staan. Veel antwoorden blijven voorlopig onvoldoende onderbouwd, en tal van openstaande vragen vergen verdere documentatie en technische toelichting", stelde de CD&V'er.

De vertegenwoordigers van de MIVB benadrukten ten slotte dat fase 1, de ombouw van het premetrogedeelte Noord-Albert, in hun ogen een nuttig project is. De lijn is vandaag verzadigd en de capaciteit kan met de huidige infrastructuur niet worden uitgebreid, klinkt het.

Het parket van Brussel heeft naar aanleiding van het Rekenhofrapport laten weten dat het een onderzoek is gestart naar Metro 3 om te bekijken of er strafbare feiten zijn gepleegd bij openbare aanbestedingen.