Metro 3: vernietigend rapport Rekenhof kritisch voor MIVB

Wanbeheer, duistere aanbestedingen en astronomische kosten. Het Rekenhof laat geen spaander heel van het Metro 3-project. CD&V vraagt de aanstelling van een intendant om schoon schip te maken. Volgens ontslagnemend minister van Mobiliteit Van den Brandt (Groen) moet het rapport de volgende gewestregering helpen knopen door te hakken. "Ik zal erop toezien dat de aanbevelingen worden omgezet in concrete acties bij onze administraties en overheidsbedrijven."

Nadat de grote lijnen donderdag al uitlekten, publiceert het Rekenhof vrijdag zijn doorlichting van het Metro 3-project. Het rapport schetst een ontluisterend beeld van hoe het reusachtige mobiliteitsproject de voorbije tien jaar beheerd werd.

Zowat alles wat fout kon lopen, liep fout. Het Rekenhof zet grote vragen bij de strategische planning ("onsamenhangende besluitvorming"), de aansturing ("gebrek aan transparantie en voorzichtigheid"), het ontwerp zelf ("steunt niet op grondige voorstudies" en "fouten in aanbestedingsdocumenten"), de wettigheid en de ontsporende kosten.

Gezocht: 4 miljard euro

Bij grote openbare werken komt het wel vaker voor dat de initiële kostenschattingen in de loop van het project verhoogd moeten worden. Maar bij Metro 3 gebeurt dat wel heel fors. In de raming van 2015 werden de kosten voor Metro 3 geschat op 1,3 miljard euro, met een indienststelling in 2024. In de meest recente raming, van einde 2024, loopt de schatting al op tot bijna 4,8 miljard euro, met een indienststelling pas in 2035.

De gedane uitgaven bedragen ruim 400 miljoen euro, wat betekent dat er nog bijna 4,4 miljard euro aan werken te financieren zijn. Een beperkt deel wordt gedekt door de Europese Investeringsbank, via een lening van 475 miljoen euro. In theorie zou ook het federaal vehikel Beliris een deel van de kosten opnemen, maar het Rekenhof stelt tot zijn ontzetting vast dat een deel van de middelen al voor andere MIVB-projecten gebruikt zijn.

"Het Brussels Gewest moet dan nog zo’n 4 miljard euro zien te financieren, terwijl de gewestschuld alsmaar aangroeit", besluit het controle-orgaan.

Chaotische leiding

Het Rekenhof stelt verder vast dat de leiding van het project verspreid is over verscheidene instellingen. "Dat leidde tot coördinatieproblemen en verstoringen, die nog versterkt werden door slecht gedefinieerde rollen en verantwoordelijkheden", vat de toezichthouder het samen. "Brussel Mobiliteit heeft weliswaar een aantal fases opgestart, maar treedt niet op als voornaamste bouwheer. Die rol werd immers overgedragen aan de MIVB, die op haar beurt een deel van het bouwheerschap delegeerde aan Beliris."

De MIVB krijgt van het Rekenhof een veeg uit de pan. "De MIVB kon geen volledige dossiers voorleggen, wat het lastig maakt om de opdrachten te controleren en op te volgen. Het feit dat het beheer verspreid zit over verschillende diensten van de MIVB leidde eveneens tot grote vertragingen bij het plaatsen van de opdrachten, wat nadelig is voor een efficiënt projectbeheer."

Intendant?

De kans is groot dat het dossier ook nog de komende dagen op de politieke agenda zal staan. Nadat Ecolo en CD&V de dringende bijeenroeping van de commissie Mobiliteit vroegen, pleit Défi-voorzitter Sophie Rohonyi voor een parlementaire onderzoekscommissie.

CD&V-kopstuk Benjamin Dalle vraagt op zijn beurt de aanstelling van een intendant. “De audit maakt duidelijk dat de MIVB essentiële informatie voor de audit niet deelde met het Rekenhof, dat er structurele fouten zitten in het projectbeheer en dat de regels voor overheidsopdrachten niet systematisch zijn gevolgd."

“Vandaag is zwart-op-wit bewezen dat de MIVB Metro 3 niet meer onder controle heeft", vindt Dalle. "De MIVB kan niet doorgaan met de afbraak van het Zuidpaleis of andere onomkeerbare werken. Het vertrouwen is weg. We hebben nood aan een onafhankelijke procesmanager die het geheel onafhankelijk coördineert. Die intendant moet ook een toekomstplan uittekenen voor de verbetering van het openbaar vervoer tussen het noorden en zuiden van de stad, en de vraag oplossen of de metro daar nog een plaats in heeft."

Ontslagnemend Brussels minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt (Groen) neemt in haar officiële reactie op een eerste versie van het rapport de verdediging van de MIVB op zich. Ze noemt de antwoorden van de vervoersmaatschappij op punctuele vragen over overheidsopdrachten "grotendeels geruststellend" en vindt dat de audit "niet duidelijk preciseert waar zich werkelijk manifeste beoordelingsfouten zouden hebben voorgedaan, die de strenge conclusies van het Rekenhof rechtvaardigen".

In een bijkomende reactie vrijdagavond zegt ze dat "het Rekenhof grondig werk afgeleverd heeft, met duidelijke aanbevelingen over een dossier met een lange en complexe geschiedenis". Het rapport moet volgens haar de volgende gewestregering helpen knopen door te hakken. "Ik zal erop toezien dat de aanbevelingen worden omgezet in concrete acties bij onze administraties en overheidsbedrijven, en dat er een nieuwe kosten-batenanalyse komt. Daarbij moeten we allemaal rekening houden met de budgettaire realiteit waarin Brussel zich bevindt."

*Wie de volledige doorlichting van het Rekenhof wil lezen, check deze link.