Defensie-opleidingen in Brussel: 'Ik denk niet dat ik een mens kan doden'

Met een oproepingsbrief naar alle zeventienjarigen wil Defensie jongeren enthousiast maken voor het leger. Maar de Brusselse jeugd staat niet te springen om te gaan vechten, zelfs in opleidingen die specifiek toeleiden tot een carrière in het militaire apparaat. “Ik wil liever politie-inspecteur worden.”

Dinsdagochtend in het Sint-Guido-Instituut in Anderlecht. Terwijl andere leerlingen in de les wiskunde of Nederlands zitten, peigert een klein klasje van vijf zesdejaars uit de opleiding Defensie en Veiligheid zich af in de sporthal van de school. Voor het vak fysieke paraatheid leggen ze een parcours af: van punt naar punt rennen en tussendoor afwisselend kracht- en conditieoefeningen doen zoals kettlebell-oefeningen, touwtje­springen, pompen en sprintjes trekken. Het grote verschil met de klassieke les lichamelijke opvoeding – die ze op een ander moment tijdens de week krijgen – ligt in de focus op kracht en uithouding. Badminton of voetbal komt er niet aan te pas. Een dag later vertrekken de leerlingen naar Bütgenbach voor een driedaagse stage, onder toezicht van het Belgische leger.

De opleiding Defensie en Veiligheid wordt in Sint-Guido sinds 2021 georganiseerd. Leerlingen kunnen proeven van het werkveld binnen de veiligheidsberoepen. Ook de Franstalige school Sainte-Marie La Sagesse in Schaarbeek biedt sinds vorig schooljaar een gelijkaardige opleiding aan. Zij hebben momenteel twee klassen in het vierde, en een klas in het vijfde jaar. Volgend schooljaar zal de eerste lichting in Schaarbeek afstuderen en doorstromen naar het werkveld.

Veel meisjes in de klas

Wat opvalt: drie op de vijf van de leerlingen in het zesde jaar in Sint-Guido zijn meisjes, dubbel zoveel als het Belgische gemiddelde van dertig procent in dergelijke opleidingen. “Vorig jaar lagen de verhoudingen anders. Toen zijn negen jongens en drie meisjes gestart,” vertelt Giouzefina Tafa (18) uit Anderlecht, leerlinge binnen de opleiding. “Bij de jongens zijn zeven van hen blijven zitten. Sommigen dachten dat de opleiding vooral om sport draaide, maar de richting is ook op studievlak best pittig door vakken zoals recht, en mens en samenleving,” beaamt haar klasgenote Nadjely Alejandra De Cock (17), ook afkomstig uit Anderlecht.

Met twintig procent ligt het aandeel vrouwen in Sainte-Marie La Sagesse iets lager, maar dat is nog steeds niet gering, bevestigt de school aan BRUZZ.

Het aantal leerlingen dat zich inschrijft in Schaarbeek ligt in het algemeen een stuk hoger dan in Anderlecht. Vorig jaar begon de opleiding met vijftien inschrijvingen. Dit jaar staat de teller op 48, terwijl in de Nederlandstalige opleiding sinds 2021 maar achttien leerlingen in totaal afstudeerden. En de leerlingen uit Schaarbeek komen lang niet allemaal uit Brussel. “Ook uit Doornik, Aat en het Franse Louvroil,” zegt vakcoördinator David Dupont. “Sommigen gingen eerst naar de opendeurdag van de richting in hun regio, maar waren niet tevreden en schreven zich vervolgens in Brussel in.”

“Op Sint-Guido verschilt dat van jaar tot jaar,” zegt Elisabeth Philips, vakcoördinator in Anderlecht. “Dit jaar komt de volledige klas zesdejaars uit Brussel, maar vorig jaar waren alle leerlingen uit de Vlaamse Rand afkomstig. Daar zit niet echt een vast patroon in.”

Zowel op Sint-Guido als op Sainte-Marie La Sagesse krijgen leerlingen les van professionals uit het beroepsveld, zoals de politie, het gevangeniswezen, de brandweer, de bewakingssector en defensie. Naast de lessen op school, brengen de jongeren fysieke bezoeken aan de zes Brusselse politiekorpsen, gaan ze langs bij het opleidingscentrum van de brandweer en lopen ze een dag mee met een cipier in de gevangenis. Ook gaan ze enkele keren op stage bij het Belgische leger. Op het einde van de opleiding is het de bedoeling dat de leerlingen kunnen doorstromen naar een vervolgopleiding of job in de veiligheidssector.

Oproepingsbrief Francken

Toch lijkt het vooral het leger te zijn dat op extra rekruteringskrachten aast. Defensie wil tegen 2035 het personeelskorps verdubbelen. Vanaf dit jaar krijgen daarom alle zeventienjarigen een oproepingsbrief in de bus om zich aan te sluiten. “Een unieke kans die op je pad komt,” staat te lezen in dat document.

Het gaat niet om een verplichte legerdienst, maar om een vrijwillig militair dienstjaar, waarbij jongeren voor twaalf maanden worden ondergedompeld in defensie: “Je wordt gevormd tot militair en je voert militaire taken, oefeningen en operaties uit.” Daarvoor krijgt de geïnteresseerde bovendien een 'aantrekkelijk loon' van 2.000 euro netto per maand.

Defensie investeert fors in de opleiding Defensie en Veiligheid. Zo wordt aan Sint-Guido ruim een derde van het lessenpakket georganiseerd door het leger, dat al dan niet externe lesgevers aanstelt. Maar opvallend: de Brusselse jongeren lijken voorlopig maar moeilijk de weg te vinden naar de Belgische strijdkrachten. Van de achttien leerlingen die afgelopen jaren zijn afgestudeerd in Anderlecht, stroomde maar één iemand door naar defensie, en die gaf er bovendien na enkele maanden al de brui aan.

In Schaarbeek studeerde nog geen enkele leerling af. Volgens Dupont tonen de jongeren wel degelijk interesse in defensie, maar mikken de meesten toch op een carrière bij de politie. “In het vierde jaar twijfelen leerlingen vaak nog tussen politie, leger of brandweer. Tegen het vijfde jaar hebben ze meestal een duidelijkere voorkeur, vooral voor politie of leger,” zegt hij. “Sommigen die aanvankelijk voor de politie kozen, stappen later over naar het leger, dat meer jobmogelijkheden biedt. Toch blijft het strenge imago afschrikken.”

Oekraïne en Gaza

Ook de huidige generatie zesdejaars van Sint-Guido ziet zichzelf niet meteen de rangen van het leger vervoegen. “Ik ben aan de opleiding begonnen, omdat ik politie-­inspecteur wil worden, net als mijn papa,” vertelt De Cock. Voor haar primeert het menselijke aspect aan de job. “Als inspecteur patrouilleer je door een buurt waar je de mensen na een tijdje kent, bij defensie weet je niet waar je terechtkomt. Dat vind ik te eng.”

Bang voor het wapengeweld in haar gemeente, waar ze als inspecteur onvermijdelijk mee te maken zal krijgen, is ze naar eigen zeggen niet: “Het is schokkend hoeveel wapengeweld Anderlecht kent, maar omdat het zo vaak gebeurt, ben ik er al aan gewend. Dat houdt me niet tegen om mijn droom na te jagen.”

Ook Tafa bedankt vriendelijk voor een carrière bij het leger. Zij is eveneens aan de opleiding begonnen om politie-inspecteur te worden. “Volgend schooljaar wil ik starten aan de opleiding Lichamelijke Opvoeding, Bewegings- en Sportwetenschappen aan de VUB, daarna wil ik misschien nog de politieschool doen,” zegt ze. Een carrière bij defensie ziet ze duidelijk niet zitten. “Mentaal lijkt het me te zwaar, en tijdens stages merkte ik dat sommige aspecten, zoals camouflage, me niet liggen. De fysieke uitdaging en het marcheren spreken me wél aan.”

Daarnaast speelt de geopolitieke context een rol, met oorlogen in Oekraïne en Gaza. “Wie zegt dat er geen naar België komt? Dat risico wil ik niet nemen,” zegt ze.

De vriendinnen zien in de rol als politie-­inspecteur een hoger maatschappelijk doel weggelegd. “Sommige familieleden zeiden in het begin: 'Je bent 's nachts bang in het donker, hoe ga jij politieagent worden?' Maar de meeste vrouwen zijn 's nachts op straat bang,” zegt De Cock. “Dat is net een van de redenen waarom ik inspecteur wil worden: ik wil meewerken aan een wereld waar vrouwen zich 's nachts veilig kunnen voelen.”

Tafa sluit zich bij die redenering aan: “Ik wil tonen dat je op de juiste manier politie­agent kunt zijn. Zelf ben ik Albanese, geboren in Griekenland. Over de politie bestaan veel vooroordelen, bijvoorbeeld dat agenten racistisch zijn, maar dat wil ik helpen veranderen.”
Boeddhistisch klooster

Elias Kirsch (16) uit Laken twijfelt nog over een dienstjaar bij defensie. “Als ik afstudeer in juni, wil ik eerst reizen,” zegt hij. “Ik droom ervan een klooster in Thailand te bezoeken, omdat ik erg geïnteresseerd ben in het boeddhisme.” Precies die interesse doet Kirsch aarzelen. “Geweld staat haaks op de waarden van het boeddhisme en op mijn eigen ideeën. In het leger kan het gebeuren dat je iemand moet doden, en dat kan ik niet. Toch sluit ik het dienstjaar nog niet volledig uit,” zegt hij.

In de paasvakantie is Kirsch van plan een opleiding te volgen op de luchthaven, waardoor hij in de zomervakantie als student-beveiligingsagent aan de slag kan. “Dat lijkt me meer iets voor mij, want als beveiligingsagent blijft het geweld beperkt,” zegt hij.

Dat maar weinig Brusselse leerlingen doorstromen naar het leger, is ook defensie niet ontgaan. Volgens Philips, vakcoördinator bij Sint-Guido, ligt dat anders in Vlaanderen, waar de klassen van de opleiding Defensie en Veiligheid vaak vol zitten en de scholen soms moeten werken met wachtlijsten. “Dat is bij ons ondenkbaar, wat defensie jammer vindt.”

Waar komt dat verschil in enthousiasme vandaan? Philips ziet een paar mogelijke verklaringen. “Misschien omdat veel Brusselse leerlingen geen Nederlandstalige televisie kijken, waardoor programma's als Kamp Waes of Special Forces niet tot bij hen komen,” denkt ze luidop na. “Wij proberen veel reclame te maken voor de richting.”