Wachtlijst Fedasil leidt tot ronddolende asielzoekers: 'Alle druk komt op Brussel'

Het federaal agentschap Fedasil telt momenteel 1.945 asielzoekers die op de wachtlijst staan voor een plekje in een opvangcentrum. Het overgrote deel hangt maandenlang rond in Brussel zonder inkomen.

Het migratiecentrum Myria en het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens (FIRM) noemen de humanitaire situatie "bijzonder verontrustend". Zij vinden dat de 1.945 asielzoekers vanaf de eerste dag een plaats in een opvangcentrum zouden moeten krijgen. "Dat is niet alleen onze wens, dat is ook de wet, maar die wordt helaas niet toegepast ondanks verscheidene rechtelijke uitspraken", zegt François Roland, beleidsmedewerker bij Myria.

"De situatie van die personen is heel precair tijdens de maandenlange wachttijd. Sommigen kunnen nog terecht bij kennissen of in de humanitaire noodopvang, maar anderen zijn aan hun lot overgelaten in kraakpanden of op straat", zeggen de overheidsinstellingen.

Het gaat uitsluitend om alleenstaande mannen, omdat die categorie sinds eind augustus 2023 helemaal achteraan de rij moet staan bij de toewijzing van opvangplaatsen in het Fedasil-netwerk. Minister voor Asiel en Migratie Anneleen Van Bossuyt (N-VA) geeft, in navolging van haar voorganger Nicole de Moor (CD&V), voorrang aan gezinnen en kinderen om Fedasils capaciteit - in totaal 35.197 bedden - in te vullen.

De gemiddelde wachttijd is volgens het agentschap momenteel 3 tot 4 maanden. "De mensen blijven dus niet voor eeuwig op die wachtlijst staan. In functie van plaatsen die vrijkomen, nodigt Fedasil stelselmatig mensen op de wachtlijst uit om een plek te krijgen in het opvangnet. Ze krijgen dus wel degelijk een plek, maar later", zegt woordvoerder Filip Van Der Elst.

Hij wijst erop dat er op het toppunt van de opvangcrisis in 2024 meer dan 4.000 personen op de wachtlijst stonden. De wachttijd bedroeg toen ook circa 9 maanden. "We slagen er dus wel degelijk in om de wachtlijst langzaam maar zeker in te korten."

Geen nationale spreiding

Politie-inspecteur Chris Vandenhaute (zone Brussel Hoofdstad-Elsene) kent als teamchef van het gespecialiseerde Herscham-team de daklozenproblematiek als geen ander. Hij vindt dat de wachtlijst te veel druk legt op Brussel, dat al met talloze andere samenlevingsproblemen kampt.

Vandenhaute schat dat 80 tot 90 procent van de asielzoekers op de lijst in Brussel blijft rondhangen. "Besef goed dat de asielzoekers gedurende weken of maanden hun plan moeten trekken zonder enig inkomen. Ze moeten dan wel iets doen om te overleven, zoals bedelen. Sommige worden verleid tot illegale activiteiten."

"Ik ben geen politicus, maar waarom is er niet meer spreiding en zijn er geen aanmeldcentra in pakweg Oostende, Antwerpen of Luik?", vraagt Vandenhaute zich af. "Als je over zeven weken op interview moet bij de Dienst Vreemdelingenzaken in de Belliardstraat, is het logisch dat je als asielzoeker in Brussel blijft rondhangen. Maar op die manier komt alle druk op de hoofdstad te liggen. Het blazoen van Brussel wordt zo besmeurd."

Drugs

Bij een opvangdienst van Fedasil valt te horen dat het leven op straat zijn tol eist. Wanneer er uiteindelijk een plaats vrijkomt voor een asielzoeker, blijkt die vaak fysiek en psychisch beschadigd te zijn, soms door druggebruik. Hij kan zo onhandelbaar zijn dat hij niet in een gemeenschappelijke kamer gehuisvest kan worden om de andere residenten te beschermen.

Maar Vandenhaute heeft helemaal niet de indruk dat de ronddolende asielzoekers massaal drugs gaan gebruiken of verkopen. "De grote meerderheid wil niet in de problemen komen om hun kansen op asiel niet te verkwanselen. Ze houden zich gedeisd in hun eigen netwerk en willen zo weinig mogelijk in contact komen met de politie, omdat ze goed beseffen dat dit hun kansen zou fnuiken."

"Als je met zeven onder de brug slaapt en een ervan is druggebruiker, dan kan het wel eens voorkomen dat in de sociale contacten drugs doorgegeven worden en verslavingen ontstaan. Maar dat is maar bij een kleine minderheid van de asielzoekers het geval. Helaas wordt vaak iedereen in de groep over dezelfde kam geschoren."

Bredere problematiek

De mannen op de wachtlijst zijn maar een deel van het asielverhaal. "Aangezien de inschrijving op de wachtlijst niet automatisch gebeurt, is het totale aantal asielzoekers zonder opvang niet gekend", merken Myria en FIRM op.

En dan zijn er nog de uitgeprocedeerden en andere mensen die geen recht hebben op opvang. België weigert sinds kort asielzoekers op te vangen die eerder in een andere Europese lidstaat bescherming kregen. De personen die al in pakweg Griekenland asiel hebben aangevraagd, kunnen dus niet op de wachtlijst komen. Roland vreest, net als vluchtelingenorganisaties, dat daardoor ook gezinnen met kinderen op straat dreigen te belanden.

Minister Van Bossuyt verklaarde al meermaals dat het niet om onverschilligheid van het beleid gaat, maar om "symptomen van een overbelast asielsysteem". De federale regering kiest ervoor "het strengste asielbeleid ooit" te voeren, met als ambitie de asielinstroom structureel te doen dalen, de uitstroom te doen stijgen en misbruiken tegen te gaan.