Op pad met sociaal werkers in de metro: 'Hulpdiensten zijn compleet overbelast'

Aumale, Naamsepoort, Clemenceau en Botanique: in heel wat metrostations leven dakloze mensen in grote armoede, vaak kampen ze met een verslaving. Sociaal werkers van verschillende organisaties proberen stap voor stap hen uit hun sociaal isolement te halen en ze in contact te brengen met zorginstellingen. "De volgende regering moet niet alleen inzetten op repressie, maar mag vooral preventie niet vergeten."

"Heb je vandaag gegeten? Heb je een beetje geslapen vannacht? Was het hier rustig?" De medewerkers van het project Includo doean hun ronde in het Anderlechtse metrostation Aumale, waar ze in gesprek gaan met dakloze mensen en mensen met een ernstige drugsverslaving.

Bovengronds staat Aumale bekend als een hotspot voor drugshandel. Ondergronds hebben daklozen en drugsverslaafden er een schuilplaats gevonden. Het is niet het enige station waar mensen verblijven; op verschillende locaties in de stad zoeken daklozen onderdak in de metrostations. De hulpvraag overstijgt al lang het aanbod, waardoor het project Includo sinds kort ondersteuning biedt.

Het team bestaat uit MIVB-medewerkers die daklozen en drugsverslaafden opzoeken. Ze bieden een warme plek in de speciaal uitgeruste Includo-bus, waar mensen terechtkunnen voor een kop koffie, een gesprek en doorverwijzing naar andere diensten.

"Dat is de belangrijkste missie van de Includo-medewerkers: mensen opzoeken, een vertrouwensband opbouwen en hen geleidelijk weer in beweging brengen. Dat kost tijd," zegt Claire Masson, manager van de dienst Preventie van de MIVB.

Op lange termijn hoopt de MIVB mensen te helpen het straatleven achter zich te laten. "We proberen hen opnieuw mens te laten voelen en hen in een aangename omgeving in contact te brengen met de juiste hulpverlening."

Ribaucourt, Kruidtuin, IJzer, Naamsepoort

Verderop in de stad startte twee jaar geleden het project SubLINK in metrostation Naamsepoort in Brussel Stad met een gelijkaardige missie. Het project - een samenwerking tussen de MIVB en hulpverlenersorganisaties Diogenes, Projet Lama, Samusocial en Transit is inmiddels uitgebreid naar andere stations. De meeste interventies vonden plaats in de metrostations Ribaucourt (502), Kruidtuin (349), IJzer (327) en Naamsepoort (323).

De organisatie kan nog meer cijfers voorleggen: zo waren er vorig jaar 1.191 unieke personen aan wie hulp werd verleend. In totaal waren er meer dan 7.500 interventies vorig jaar, een stijging van 20 procent ten opzicht van het eerste jaar.

De helft van de interventies bleef bij een ondersteunend gesprek, er waren ruim 1.800 doorverwijzingen naar diensten zoals het OCMW, gezondheidszorg en daklozenorganisaties. Ook voorzag SubLINK 553 hotelovernachtingen voor 109 mensen in 16 verschillende hotels.

Lees verder onder de grafiek.

'Vier maanden wachten om af te kicken'

Net als bij Includo, is de missie van SubLINK om ervoor te zorgen dat daklozen en drugsgebruikers toegang krijgen tot opvang en zorg. Maar de daklozenopvang is vaak volzet, waardoor de MIVB toestaat dat mensen tijdens de winter in bepaalde zones van de metro blijven.

Ook andere diensten, zoals verslavingszorg, kampen met verzadiging. "Er is een totale overbelasting van de hulpdiensten," zegt Bruno Valkeneers van vzw Transit, een deelnemer van SubLINK. "De vraag is enorm, terwijl het aanbod klein is. We kunnen simpelweg niet iedereen opvangen, niet voor één nacht, niet voor langere begeleiding."

Ook mensen die graag behandeld willen worden, moeten lang wachten. "Wie wil afkicken moet tot vier maanden wachten op een plek in een gespecialiseerd centrum. Vier maanden! Voor iemand die op straat leeft, is dat een eeuwigheid. Zo verliezen we mensen voordat we hen überhaupt een kans kunnen bieden. Dat kan niet langer."

De sector, met Valkeneers als woordvoerder, vraagt de toekomstige regering om te zorgen voor een 'geïntegreerd beleid': "harde repressie tegen drugshandel, maar vooral meer middelen voor preventie én een sociale aanpak van deze problematiek. Mensen die op straat leven hebben vaak geen alternatief dan daar te blijven en ook daar te gebruiken."