Brusselse politici wachten op zwarte zwaan in comateuze formatie

De Brusselse formatie ziet er al lang desastreus uit, maar toch konden de hoofdrolspelers er de voorbije maanden in meer of mindere mate beweging in houden. De houdbaarheidsdatum van dat schaakspel lijkt bereikt: de regeringsvorming ligt volledig lam. “Het is wachten op een zwarte zwaan.”

In 2007 kwam de Libanees-Amerikaanse auteur Nassim Nicholas Taleb op de proppen met de term ‘zwarte zwaan’. In het gelijknamige boek omschrijft de denker, wiskundige en ex-trader een zwarte zwaan als een verstorende en onvoorspelbare gebeurtenis die niemand ziet aankomen.

De coronapandemie is een logisch voorbeeld, maar ook de escalerende tarievenoorlog die Amerikaans president Donald Trump inluidde kan als zwarte zwaan beschouwd worden – de term vindt haar oorsprong overigens in de economische wereld.

Ook in de coulissen van de Brusselse politiek gaat het begrip de laatste dagen over de tongen. Momenteel lijkt immers niemand te weten welke richting de formatie uit moet en lijkt alleen een noodsituatie, een zwarte zwaan dus, een meerderheid mogelijk te maken.

'Regering met PS onmogelijk’

In principe ligt de sleutel nog steeds bij de MR en voorzitter Georges-Louis Bouchez, die een viertal weken geleden aan zijn poging startte om een minderheidsregering op de been te brengen.

Maar zelfs bij de MR lijkt het geloof in die wankele formule ver zoek. De steun van Défi is immers broodnodig, maar de partij die na het vertrek van Fabian Maingain nog met vier parlementsleden overblijft, houdt het been stijf.

In liberale kringen valt de naam van Bernard Clerfayt wel vaker als de man die mogelijk overstag gaat en zo een domino-effect in gang zou zetten, maar vooralsnog wijst niets erop dat de ontslagnemende Défi-minister zou plooien.

Bouchez probeert de druk op de gewezen kartelpartner (toen Défi nog het FDF heette) wel op te voeren, maar erg overtuigend komt de MR-voorzitter niet over. Donderdag beweerde Bouchez bij Villa Politica op VRT 1 dat er binnen één week een regering kan gevormd worden als Défi meestapt in een minderheidsformule met de MR en Les Engagés aan de ene kant en Groen, N-VA, Vooruit en Open VLD aan de andere.

Daarop antwoordde Kamerlid en ex-Défi-voorzitter François De Smet veelzeggend via X. “Als de N-VA gelost wordt, hebben we binnen drie dagen een regering.”

Dat scenario is voor de liberale familie ondenkbaar. Tegelijkertijd is ook een regering met zowel de PS als de MR op dit moment verder weg dan ooit. Dat het water tussen beide partijen bijzonder diep is, bleek donderdag nogmaals. Bouchez noemt een akkoord sluiten met de PS “onmogelijk”, waarna de socialistische kopman Ahmed Laaouej akte nam van het “definitieve exclusief” van de MR tegenover de PS. Ondertussen haalde ook Brussels minister Sven Gatz (Open VLD) uit naar Laaouej.

'Oorlog’

Zo staan nu ook de twee grootste Brusselse partijen lijnrecht tegenover elkaar. Die – voorlopig onoverbrugbare – kloof is extra symbolisch in het rijtje bestaande veto’s en exclusieven. De verscherpte links-rechtstegenstellingen storten de Brusselse formatie in een nog dieper dal.

De vraag is of de nakende ratingverlaging van Standard & Poor's, waardoor het financieel zieltogende Brussel aan hogere renten zal moeten lenen, de partijen dichter bij elkaar zal brengen. Begin juni velt het ratingbureau zijn verdict. “Tot dan zal er wellicht niets gebeuren”, zegt een Franstalige bron. Zeker nu de Franstalige lentevakantie is ingezet, staat een verdere standstill in de sterren geschreven.

Maar zelfs een eventuele ratingverlaging lijkt niet genoeg indruk te gaan maken, zegt een andere bron. “Nee, het is wachten op die zwarte zwaan. Een ongeziene crisis.”

Zo’n crisis kan ook uitgelokt worden. In sommige hoeken wordt rekening gehouden met een scenario waarbij de federale regering overweegt om artikel 49 uit de financieringswet te activeren.

Daarbij wordt “voor een periode van ten hoogste twee jaar de leningmogelijkheid van een Gemeenschap of Gewest” beperkt. Volgens een Franstalige bron komt dat neer op niet meer of minder dan “oorlogsverklaring van de N-VA en de MR”. “Mogelijk kunnen Brusselse ambtenaars dan niet meer uitbetaald worden.” Als het zo’n vaart zou lopen, is ook een ingrijpend communautair conflict onafwendbaar.

Herwerkte regering-Vervoort

Tot slot wordt er door het uitblijven van elke mogelijke nieuwe meerderheid ook nagedacht over een eventuele herschikking van de huidige regering in lopende zaken.

Die zou kunnen transformeren in een volwaardige regering waarvan Rudi Vervoort (PS) minister-president blijft, met telkens een rode en groene minister in elke taalgroep, zonder staatssecretarissen. Open VLD en Défi worden in dat geval bedankt voor bewezen diensten.

Dan hebben PS, Ecolo, Groen en Vooruit (samen dertig zetels) wel de steun nodig van andere partijen in het parlement om die herwerkte regering in het zadel te hijsen.

Die steun zou kunnen komen van de PTB/PVDA en Team Fouad Ahidar (samen achttien zetels), die niet zouden toetreden tot de regering, maar wel zouden meestemmen bij een hoop wetteksten, zoals al het geval was voor de huurwet.

Voorlopig blijft het scenario een louter theoretische piste, oppert een bron. De vraag is ook wat de PTB/PVDA en Team Fouad Ahidar erbij te winnen hebben. 322 dagen na de verkiezingen kan er echter niets meer uitgesloten worden.