Kosmopolitisch Brussel, het kloppende hart van de Belgische economie

Nu Brussel deze week het Belgisch record aan politieke stilstand klopt, zou je haast vergeten dat er heel wat zaken wél rollen. Daarom zoomt BRUZZ deze week in op de sectoren die vooruitgaan. Vandaag: de economie. Als internationaal dienstencentrum genereert Brussel welvaart voor het hele land. "Als het goed gaat met Brussel, gaat het goed met het hele land."

'Belgium' doet in verre streken niet altijd een belletje rinkelen, maar 'Brussels' doet dat vaak wel. Brussel is in de hele wereld bekend als Europees beslissingscentrum en de thuishaven van de NAVO. Maar ook de belangrijke financiële instellingen Euroclear, dat de internationale krantenkoppen haalt met de daar gestalde Russische tegoeden, en Swift zijn in of rond de stad gevestigd.

"Brussel is veel meer dan een hoofdstad van een land, het is de hoofdstad van Europa", zegt Karel Van Eetvelt (ex-Unizo en Sporting Anderlecht), managing director van het public affairs-bureau Whyte EU. "De aanwezigheid van de Europese Commissie genereert een enorme aantrekkingskracht, die we als Belgen onderschatten. Veel grote internationale bedrijven vestigen zich in Brussel, omdat Europa nu eenmaal de belangrijkste regelgever is. De NAVO brengt een gelijkaardig effect teweeg. Dat zijn stille parels aan de Brusselse kroon, maar wel erg grote."

Rond de internationale instellingen bloeit een indrukwekkend ecosysteem aan diplomaten intergouvernementele organisaties, lobbyverenigingen en media die goed zijn voor bijna een vierde van de werkgelegenheid in het gewest, zo becijferde het Brussels Gewest. Brussel is daardoor ook een van de meest kosmopolitische steden ter wereld. Het statistiekenbureau BISA telt liefst 186 verschillende nationaliteiten in het gewest. "Wat mij opvalt in mijn internationale zakelijke contacten: buitenlanders zijn vaak verliefd op de mondiale metropool Brussel, terwijl er vanuit Vlaanderen veel negatiever naar de stad gekeken wordt", zegt Van Eetvelt.

Economische motor

Brussel is ook de thuisbasis van grote Belgische dienstverleners, zoals de vier grootbanken (BNP Paribas Fortis, KBC, Belfius en ING België) en de grote verzekeraars AG en Axa België.

De zware Brusselse begrotingsproblemen doen het niet meteen vermoeden, maar de Brusselse economie creëert fundamenteel meer dan voldoende inkomsten om haar uitgaven te dekken, zo bleek onlangs uit een studie van de Nationale Bank (NBB). "Brussel genereert een aanzienlijke toegevoegde waarde en heeft de hoogste positieve handelsbalans van de drie gewesten, dankzij een sterke productie van diensten – met name in de financiële en administratieve sector – die het uitvoert naar Vlaanderen en Wallonië, die deze diensten verbruiken", schrijven de economen.

Maar ook: "Als economische motor profiteert Brussel niet optimaal van de rijkdom die het voortbrengt. Brussel heeft een omvangrijk handelsoverschot van gemiddeld 28,6 miljard euro per jaar. Deze lokaal geproduceerde rijkdom blijft echter niet in het gewest, omdat Brussel een aanzienlijk deel van zijn inkomsten overmaakt aan de andere gewesten." Het gaat vooral om 20 miljard euro per jaar die aan lonen uitbetaald worden aan Vlaamse en Waalse pendelaars. "Brussel is een economische groeipool, maar door de grote pendelstromen is er een enorme kloof tussen het beschikbaar inkomen van de Brusselaars en het Brussels bruto binnenlands product", vatte NBB-hoofdeconoom Geert Langenus het samen in een hoorzitting van het Brussels parlement.

"De Nationale Bank toont aan dat Brussel de twee andere regio’s van het land financiert. Brussel staat voor administraties, banken, bedrijven en enorm veel jobs en is in feite het grootste 'job-bassin' van het land. Dat maakt van Brussel een motor van welvaart", zo reageerde Brussels burgemeester Philippe Close (PS) op de NBB-studie." Hij koppelde er meteen een politieke boodschap aan: het federale niveau moet Brussel "correct" financieren. "Als het goed gaat met Brussel, gaat het goed met het hele land."

Voor Van Eetvelt, en ook verscheidene Brusselse parlementsleden, kan de NBB-studie het startpunt zijn voor een grote denkoefening over meer fiscale autonomie voor het Brussels Gewest. Een van de pistes is om de bedrijfsvoorheffing op de plaats van tewerkstelling (en niet de woonplaats) te heffen.

"Vandaag moet het Brussels Gewest steeds om geld vragen aan het federale niveau, waardoor er een sinterklaas-perceptie ontstaat. Laat ons het mechanisme omdraaien en het Gewest meer armslag geven om eigen belastingen te heffen, waarmee dan de lokale economie en werkgelegenheid gestimuleerd kan worden", stelt de voormalige Unizo-baas voor.

Werkloosheid

Zulke stimulansen zijn meer dan welkom, want het Brussels Gewest kampt, ondanks de gegenereerde welvaart op het territorium, met een torenhoge werkloosheid bij de eigen bevolking, in het bijzonder onder laaggeschoolden. Volgens het BISA telt Brussel 92.000 werklozen op een beroepsbevolking van 615.000 personen, wat neerkomt op een werkloosheidsgraad van 15 procent. Dat is fors hoger dan in Vlaanderen (6 procent).

Er zijn nog onbenutte opportuniteiten om de unieke internationale positie van Brussel als hefboom te gebruiken voor meer lokale jobs, schat Van Eetvelt in. "Talenkennis is daarbij wel cruciaal. Als je een van de grote Europese talen spreekt, zoals Frans of Engels, kan je toch al een eind weg. Op politiek niveau is er dan wel een strategische visie nodig, waarbij het Brussels Gewest een positieve dynamiek creëert en er beter in slaagt om de aanwezige internationale troeven ten goede te laten komen aan de Brusselse bevolking. Ik vind dat zo'n visie ontbreekt. Het is misschien scherp gesteld, maar de meeste Brusselse gewestregeringen zijn eigenlijk grote schepencolleges die vooral met dagdagelijkse lokale problemen bezig zijn en te weinig met een strategie om een toonaangevende regio in de wereld te worden."