Christophe Slagmuylder: ‘Voor ik een bom drop, moet de rust bij Bozar terugkeren’

“Ook bij Bozar wil ik radicale keuzes maken,” zegt Christophe Slagmuylder, die zopas aan de slag ging als directeur van het kunstencentrum, in opvolging van de onverwacht overleden Sophie Lauwers. “Maar eerst moeten de rust en het vertrouwen binnen dit huis terugkeren.”

Slagmuylder is net terug uit Wenen, waar hij nog tot juni intendant is van de prestigieuze Wiener Festwochen. Vandaag is het officieel zijn eerste werkdag bij Bozar. “Ik ga beide de komende maanden combineren,” vertelt hij, terwijl we plaatsnemen in het pas gerestaureerde Koninklijk Salon. “Ik heb de komende festivaleditie in Wenen nog volledig geprogrammeerd en vond het niet fair om het team en de kunstenaars midden in de voorbereiding in de steek te laten. Maar in mijn hoofd zit ik vooral bij Bozar.”

Waarom wilde u directeur van Bozar worden?
Christophe Slagmuylder: Het was een ongelofelijke opportuniteit. Ik heb meer dan twintig jaar kunstenfestivals geleid, eerst het Kunstenfestivaldesarts in Brussel en dan de Wiener Festwochen. Een fantastische ervaring, maar als ik me nog verder wilde ontwikkelen, moest ik een huis gaan leiden, geen festival meer. Een festival is per definitie iets vluchtigs, een event. Het is vuurwerk, je creëert iets voor een korte periode, alles gebeurt op dat moment en dan verdwijnt het weer. In een huis kan je een langetermijnvisie uitdenken.
Bozar was een soort evidentie voor mij, ik heb altijd in de multidisciplinaire cultuurwereld gewerkt. Ik vond dus dat ik mijn kans moest wagen.

Met deze aanstelling keert u ook terug naar Brussel. Speelde dat mee?
Slagmuylder: Ja, het was fijn om een buitenlandse ervaring te hebben, maar ik vond het ook belangrijk om terug naar Brussel te komen. Door enkele jaren uit de stad weg te zijn, ben ik pas echt gaan beseffen hoe uniek Brussel is. De afwezigheid van één dominante identiteit maakt deze stad geweldig interessant.

Wenen is een mooie stad, maar tamelijk monocultureel. In Brussel vind je een mozaïek van culturen en talen, maar geen enkele is echt dominant zoals dat in Londen of Parijs wel het geval is. Daardoor is het voor veel mensen makkelijk om zich hier thuis te voelen, ze kunnen hun eigen parcours en culturele background makkelijk vormgeven. Op mijn goeie dagen vind ik dat fantastisch, op mijn slechte vraag ik me af waarom alles zo ingewikkeld is. Maar het maakt veel mogelijk.

U bent een echt ketje, waar in Brussel speelde uw jeugd zich af?
Slagmuylder: Mijn vader is geboren is de Beenhouwersstraat in het centrum, met hem sprak ik vooral Nederlands, met mijn moeder Frans. Zelf ben ik opgegroeid in Anderlecht, een gemeente waar alles rond het voetbal draaide. Mij zei het niets. Ik was meer geïnteresseerd in kunst en cultuur.

Werd dat ook gestimuleerd in uw gezin?
Slagmuylder: Neen, in mijn familie was cultuur helemaal niet aanwezig. Mijn ouders waren niet tegen, ze begrepen het niet helemaal.
Het was vooral onder invloed van enkele leraren op school dat ik geboeid raakte, vooral door dans en beeldende kunst, vandaag nog steeds mijn twee grote liefdes.
Daarom pleit ik voor kunsteducatie op school. Mijn parcours is het bewijs dat niet alles in deze maatschappij wordt bepaald door je familiale achtergrond. Je kan je eigen traject zoeken. Wat veel indruk gemaakt heeft op mij, is de tentoonstelling Berlijn-­Brussel, over het Duitse expressionisme, die ik hier, in het Paleis voor Schone Kunsten, zag toen ik zeventien was. Voor die tijd was ik al gefascineerd door de dans van Anne Teresa De Keersmaeker. Mijn eerste Rosas-voorstelling beleefde ik in het Centrum voor Amateurkunsten in Anderlecht. Daarna heb ik alles van haar gezien, wel drie keer.

Hoe is het werken in de Weense cultuursector u bevallen? Hebt u er zaken geleerd die goed van pas komen bij Bozar?
Slagmuylder: Wenen is een stad die houdt van cultuur en daar dan ook royaal de middelen voor vrijmaakt. Lastig is de politieke invloed, niet zozeer op de inhoud, wel op de organisatie. Er zijn allerlei verplichtingen, vaste afspraken met verschillende partners en die zijn niet allemaal even transparant. En er is weinig overleg tussen de cultuurhuizen.
Maar het is heel interessant geweest voor mij. Het Kunstenfestivaldesarts, waar ik vandaan kwam, was een klein en alternatief model. De Festwochen daarentegen is een grotere, officiële instelling, net als Bozar.
Ik heb ervaring opgedaan op het vlak van cultuurpolitiek, representatie en sponsoring. En inhoudelijk kreeg ik er de kans om tentoonstellingen te maken en muziek te programmeren, wat ik voorheen minder had gedaan.

U wordt in Wenen opgevolgd door Milo Rau. Eerder was ook uw mentor Frie Leysen er kort aan de slag. Het lijkt erop of het bestuur een boontje heeft voor mensen die in België gewerkt hebben. Is het omdat ze flink aan de boom durven te schudden en risicovol programmeren?
Slagmuylder: Ik geloof niet dat het toeval is, ik denk dat onze manier van denken, van programmeren tamelijk geavanceerd is. Ik wil niet negatief zijn over Wenen, maar de context is er een stuk conservatiever dan hier. Het is wel aan het veranderen en daarom kijken ze uit naar modellen die interessant kunnen zijn voor hun instelling.

U vertrekt een jaar voor het einde van uw mandaat. Is het u in die tijd gelukt om die instelling in beweging te zetten, de programmering open te gooien?
Slagmuylder: Het is te kort geweest. Er waren bovendien twee coronajaren bij. Voor een aantal projecten is het zeker gelukt, voor andere minder. De opera Lulu van Alban Berg wordt al dit jaar geregisseerd door een jonge Kaapverdische choreografe die voor het eerst een opera regisseert. Daar ben ik heel blij mee.

Is het uw bedoeling om ook in Bozar aan de boom te gaan schudden?
Slagmuylder: De laatste jaren zijn om verschillende redenen niet evident geweest voor de mensen die hier werken. Mijn eerste opdracht is dan ook het vertrouwen herstellen. Voor ik een bom drop, moet eerst de rust zijn teruggekeerd. En ik kan het niet alleen, ik wil een bom gooien samen met een sterke ploeg, die begrijpt waarom.

Uw voorgangster Sophie Lauwers stond bekend als bruggenbouwer en zachte kracht. Haar voorganger Paul Dujardin was meer het type hyperactieve, autoritaire manager, wat regelmatig op protest stuitte bij het personeel. Hoe bent u als leider?
Slagmuylder: Moeilijk te zeggen, wellicht zit ik ergens tussen de twee. Ik kan goed luisteren en ben een teamspeler. Maar er moeten natuurlijk ook eindbeslissingen genomen worden. Ik voel dat iedereen daarop aan het wachten is, op iemand die de knopen doorhakt.

Als leider moet je vertrouwen geven aan je ploeg en de gemeenschappelijke doelstellingen duidelijk maken: waar willen we naartoe, waarom en wat zijn onze prioriteiten?
Bozar is heel complex, met veel departementen die elk veel expertise hebben, maar nu te veel op zichzelf staan. Heel logisch, want er was lang geen algemene directie. Er is meer focus nodig, we moeten op zoek naar een soepele manier van samenwerken.

Tijdens corona pleitte u voor minderen, kunstenaars moesten minder reizen, minder produceren, duurzamer werken. Ook elders klonk die roep. Is er sindsdien iets wezenlijks veranderd in de cultuurwereld?
Slagmuylder: Ik vrees van niet. Iedereen heeft zoveel projecten moeten afblazen dat, toen het eenmaal weer kon, men er weer volop tegenaan ging.
Misschien is er wel meer bewustwording, maar heeft men nog niet gevonden hoe dat om te zetten in de praktijk. Onze maatschappij is er een van events, van exclusiviteit, alleen hier en slechts één keer. Voor het festival in Wenen lieten we kunstenaars uit China overvliegen voor twee optredens. Op dat vlak moeten we zeker een shift maken. Als je iets produceert, zou je dat samen met partners moeten doen, zodat het project lokaal ingebed en duurzamer wordt. Je kan de aanwezigheid van kunstenaars optimaliseren door hen ook workshops te laten geven en te laten samenwerken met universiteiten. Nu ik een huis ga leiden, hoop ik daar makkelijker werk van te kunnen maken.

Het aantal producties bij Bozar ligt hoog en het spectrum is heel breed. Ziet het publiek door de bomen nog wel altijd het bos?
Slagmuylder: Ik denk dat het verkeerd zou zijn om het aantal disciplines te reduceren. Dat maakt Bozar juist zo uniek, dat je er terechtkunt voor een fantastisch concert, maar ook voor een geweldige tentoonstelling of een kwalitatief debat. Maar er is wel meer cohesie, meer coherentie nodig.

Nog even over het publiek. Dat is momenteel geen echte afspiegeling van de superdiversiteit in Brussel.
Slagmuylder: Een van onze belangrijkste opdrachten is zeker om dit huis te democratiseren. Er is al een aanbod waarmee we groepen willen bereiken voor wie de drempel soms te hoog is. Misschien moet dat nog zichtbaarder worden.

Waar moet Bozar over zes jaar staan, aan het eind van dit mandaat?
Slagmuylder: ​​​​​​​Het moet een huis zijn dat zich bewust is van zijn geschiedenis. Dit gebouw is geen white cube, het is niet Kanal. Hier zie je de twintigste eeuw, België. En dat verleden moet je niet verstoppen. Maar tegelijkertijd moet het ook absoluut een huis zijn van vandaag.