Voor Woman as parts onderzoekt de Brusselse fotografe Julie Scheurweghs wat je als vrouw moet met beelden die voornamelijk bedoeld zijn voor mannen. Porno dus. Tijdens het project wordt ze zwanger. “Met dat nieuws heeft de expo een kleine draai genomen.”
Dat ze echt heel veel porno heeft gezien, schatert Julie Scheurweghs, terwijl in haar Brusselse appartement twee viervoeters vrolijk blaffen om aandacht. Geen films voor alle duidelijkheid. Voor Woman as parts, haar solotentoonstelling in de Botanique, heeft de fotografe zich een weg gebaand doorheen de pornografische fotografiegeschiedenis. “Ik ben begonnen met van alles. Hoe recenter de porno, hoe minder esthetisch. Daar heb ik best wel moeite mee. Ik ben dus geëindigd bij de pornofotografie van de jaren 1970. Het draaide toen niet alleen om de seks, er was ook een focus op vorm, licht en decor. Hoe meer je opschuift naar onze tijd, hoe platter en extremer de seks wordt. Dat maakt het allemaal veel minder interessant.”
De naar Brussel uitgeweken Oostendse werkt vaak met bestaande beelden, die ze vindt op het internet maar ook op rommelmarkten en in oude boeken. “Er zijn al zoveel foto’s gemaakt. Wanneer ik iets zoek, vind ik het meestal ook,” beaamt Scheurweghs. “Ik hoef het niet per se opnieuw te fotograferen. Fotografie is een interessant medium. Het wordt voor zoveel doeleinden gebruikt: van amateurbeelden over reclame tot medische beeldvorming. Vandaar ook de moeilijke relatie tussen fotografie en kunst.”
Voor Woman as parts knipt Scheurweghs letterlijk de daad weg uit de pornobeelden. Ze focust op kleur en vorm, niet op geslachtsdelen. De vrouwelijke blik is een terugkerend onderwerp in het werk van Scheurweghs. Het is een term die wordt gebruikt als reactie tegen de ‘mannelijke blik’, die in 1975 werd bedacht door de feministische filmcritica Laura Mulvey. De mannelijke blik in zowel film als fotografie is er een die kijkt, terwijl het vrouwelijke lichaam wordt bekeken.
Voor Women as parts knipt Julie Scheurweghs letterlijk de daad weg uit pornobeelden: “Zowel mannen als vrouwen hebben heel veel moeite om alle aspecten van een vrouw in één geheel te vatten”
Is de expo een vrouwelijk antwoord op de mannelijke blik?
Julie Scheurweghs: De expo draait rond de idee dat de mannelijke blik in fotografie en in het leven in het algemeen de norm is. Zo goed als altijd is het een seksuele blik, eentje voor het mannelijke plezier. Porno is voor mij een van die dingen waar de mannelijke blik uitermate naar boven komt. Zelfs wanneer in porno vrouwen bevredigd worden, zie je dat nooit vanuit het vrouwelijke perspectief. Het gaat nauwelijks om het plezier van de vrouw. De expo vertrekt vanuit mijn vraag wat ik als vrouw met beelden kan doen die eigenlijk bedoeld zijn voor mannen. Hoe kan ik die tonen of aanpassen of manipuleren?
Wat is volgens jou het verschil tussen de mannelijke en de vrouwelijke blik?
Scheurweghs: Het grote verschil is dat de mannelijke blik heel vaak gericht is op lust. Zeker als je focust op hoe een man kijkt naar een vrouw, en meer specifiek een fotograaf. Onlangs stootte ik op een tweedehandsboek: Mrs. David Bailey by David Bailey (een beroemde Britse mode- en portretfotograaf uit de Swinging Sixties, hr). Het boek omvat alle foto’s die David Bailey van zijn vrouw heeft genomen. Heel mooie beelden van een heel mooie vrouw. Hij kiest ze wel uit natuurlijk. (Lacht) Een mooi boek, maar ik heb het in de eerste plaats gekocht vanuit de gedachte dat er geen enkele vrouwelijke fotograaf is die haar partner in een sensuele positie portretteert. Mrs. David Bailey is in 80 procent van dat boek naakt.
Als je kijkt naar werk van vrouwen die zichzelf of hun vriendinnen naakt fotograferen, is dat dat toch compleet anders. Het is minder bedoeld als sensueel beeld, terwijl zo’n beeld wel sensueel kan zijn, maar op een andere manier. Veel minder specifiek, veel rauwer. Vrouwen nemen ook sneller foto’s van hun netwerk: het gezin, de vrienden, niet alleen hun partner.
Waar komt de titel Woman as parts vandaan?
Scheurweghs: Ik heb eens een wetenschappelijk artikel gelezen over de manier waarop naar vrouwen wordt gekeken. En daaruit bleek dat zowel mannen als vrouwen heel veel moeite hebben om alle aspecten van een vrouw in één geheel te vatten. Bij een man hebben we dat probleem niet. Het onderzoek was alleen daarop gefocust, maar ze denken dat dat fenomeen van vrouwen in delen zien mede door de media, de reclame en porno is veroorzaakt. Een vrouw is ofwel sensueel ofwel moeder. Dat kan toch in één en dezelfde persoon?
En dan blijk je zelf zwanger te zijn. Wat doet dat met een porno kijkende vrouw?
Scheurweghs: Ik heb gemerkt dat ik plots veel moeite had met dit project. Ik keek de hele tijd naar porno, maar in mijn hoofd ging dat niet samen met moeder worden. Eigenlijk is dat complete bullshit, want je wordt ook zwanger door seks te hebben. (Lacht) De twee zijn onlosmakelijk verbonden, maar toch wordt dat op de een of andere manier van elkaar gescheiden, zelfs in mijn eigen hoofd. Dat vond ik frappant. Ik denk toch van mezelf dat ik vrij open ben.
Is je zwangerschap ook in de expo geslopen?
Scheurweghs: Oorspronkelijk ging ik de pornobeelden combineren met familietaferelen, maar dat idee heb ik laten varen. Ik plaats ze nu tegenover foto’s van zwangerschap en bevalling. Mijn werk gaat altijd over mijn eigen leven, dat sijpelt altijd op de een of andere manier binnen. Ik was zodanig bezig met mijn zwangerschap en die bevalling dat ik ook op zoek ben gegaan naar dat type beelden.
© Heleen Rodiers
| Thuis bij Julie Scheurweghs en een van haar viervoeters, Sushi
Was dat makkelijk?
Scheurweghs: Die beelden zijn heel moeilijk te vinden. Er is natuurlijk porno met zwangere vrouwen (proest het uit), maar daar heb ik niet naar gezocht. Blijkt dat de meest interessante beeldtaal van de zwangere vrouw te vinden is in een handboek voor vroedvrouwen over zwangerschap en bevalling uit de jaren 1970. Dat boek zit al jaren in mijn boekenkast. Medische beeldtaal spreekt me erg aan. Het zoeken naar beelden over zwangerschap heeft me doen beseffen dat vrouwen niet in alle stadia van hun leven even goed vertegenwoordigd zijn. Zwangere, gekleurde of oudere vrouwen vind je nauwelijks. En in porno zie je vrijwel alleen jonge, blanke vrouwen. Tegenwoordig zijn de borsten nep en de vagina’s dan ook nog eens standaard haarloos en bijgewerkt. Als de binnenste schaamlippen wat uitsteken, is het niet meer goed. Dat is gewoon onnatuurlijk. Vroeger hadden vrouwen in pornofotografie nog echte rondingen. Vagina’s en borsten vond je in allerlei soorten en maten, maar nu zit je met een gestandaardiseerde one size fits all. Dat is verontrustend, want vrouwen zijn zo niet. De schoonheid van het mens-zijn is toch dat er zoveel verschillen zijn. Dat gebrek aan diversiteit is op zich ook al een statement. Ik heb naar die beelden gezocht maar ze niet gevonden. Dat probeer ik aan te kaarten.
Heb je niet het gevoel dat er een kentering is ingezet?
Scheurweghs: Er is ondertussen de #MeToo-beweging geweest. Vrouwen kennen discriminatie op de werkvloer en ondervinden grensoverschrijdend gedrag. Positief aan de beweging is dat mensen zich er meer en meer van bewust worden dat vrouwen ook seksuele wezens zijn en er meer diversiteit nodig is. Maar we zijn er nog niet, hoor.
De expo met de reeks over porno is er gekomen omdat het genot van de vrouw veel te weinig aandacht krijgt. Ik ben ook een seksueel wezen, ik heb ook gewoon goesting. Ik mag ook gewoon seks hebben. Porno is nog altijd op mannen gericht. Hoe kan je die mannelijke blik veranderen naar een vrouwelijke blik? Hoe verbeeld ik vrouwelijk plezier? Maar met zwanger worden, is dat nog wat complexer geworden. (Lacht)
> Julie Scheurweghs: Woman as parts. 28/2 > 31/3, Botanique
Lees meer over: Expo, Fotografie
Fijn dat je wil reageren. Wie reageert, gaat akkoord met onze huisregels. Hoe reageren via Disqus? Een woordje uitleg.