Noodkreet hoogste rechtscolleges: 'Investeerders haken af door lange procedures'

De drie hoogste rechtscolleges van het land slaken een gezamenlijke noodkreet. Ze vragen de volgende federale regering om na vijf jaar besparen weer meer middelen vrij te maken, zodat de rechters tijdig recht kunnen spreken. “Lange beroepsprocedures ontmoedigen investeerders,” zegt Roger Stevens, eerste voorzitter van de Raad van State.

Het gebeurt niet zo vaak dat de drie hoogste rechtscolleges – het Grondwettelijk Hof, het Hof van Cassatie en de Raad van State – een gemeenschappelijk memorandum uitsturen. Toch is dat precies wat ze deden op 6 december. Ze richten zich daarbij tot de volgende federale regering, en vragen om niet verder te besparen.

“Dit memorandum is een noodkreet na vijf jaar lineaire besparingen voor meer dan twee procent per jaar,” staat er te lezen. “Er is zoveel bezuinigd op werking en personeel en zo weinig geïnvesteerd, bijvoorbeeld in informatica, dat er nauwelijks nog op een kwaliteitsvolle manier tijdig recht kan worden gesproken.”

Zo wacht bijvoorbeeld toekomstig shoppingcentrum Neo al ruim twee jaar op een uitspraak van de Raad van State, nadat verschillende organisaties beroep hadden aangetekend tegen de wijziging van het bestemmingsplan. Zo lang die uitspraak er niet is, beweegt er niks.

Hetzelfde met het grootschalige winkel- en ontspanningsproject Uplace van Bart Verhaeghe in Machelen. Op 18 augustus 2016 werd beroep aangetekend tegen de milieuvergunning. Pas op 24 oktober 2019 sprak het hoogste administratieve rechtscollege van het land zich uit over de zaak, en vernietigde het de milieuvergunning.

“Grote spelers zoals Uplace kunnen het zich veroorloven zo lang te wachten,” zegt eerste voorzitter Roger Stevens. “Maar kleinere spelers beginnen er liever niet aan. In elk geval ontmoedigt het vooruitzicht van lange beroepsprocedures de investeerders.”

Een van de redenen van de trage doorlooptijd bij de Raad van State is het dubbel onderzoek, eerst door een onafhankelijk auditoraat en vervolgens door de staatsraad, zeg maar de zittende rechter.

Vijftien maanden

Door de besparingen van elk jaar minstens twee procent, zijn er vooral auditeurs te kort, die de zaak al een eerste keer onderzoeken. “We vragen daarom een beperkte kaderuitbreiding van het auditoraat,” zegt Stevens, “zodat er twee auditeurs per staatsraad zijn.”

“Met de extra middelen voor personeel en informatica zouden we tot een procedure van maximaal vijftien maanden kunnen komen,” zegt Stevens. “Maar we steken niet alleen de hand uit voor extra middelen,” vervolgt hij. ”We willen ook intern kijken of we het proces kunnen verbeteren. Is zo’n dubbel onderzoek bijvoorbeeld nodig bij zaken die van bij het begin heel duidelijk lijken? Door een andere manier van samenwerking is hier vast tijdwinst te halen.”

Het probleem: voor zo’n hervorming is er een nieuwe federale regering nodig, en die is nog niet meteen in zicht. Ook of de volgende regering verder wil besparen, of integendeel, in extra middelen zal voorzien, is nog niet bekend.

“Via de pers vernemen we dat er een begrotingstekort is van 11 miljard euro,” stelt Stevens. “Daardoor zijn we toch bezorgd dat het dezelfde richting zal uitgaan, dat we opnieuw zullen moeten inleveren. Anderzijds staat er in één van de nota’s van informateur Paul Magnette (PS) dat er niet verder mag bezuinigd worden op justitie, maar of dat betekent dat we extra geld zullen krijgen, is niet geweten.”

Het memorandum wil nog in herinnering brengen dat het om relatief kleine bedragen gaat, in het licht van de globale staatshuishouding, en van de economische baten die eruit voortvloeien. “De begroting van de Raad van State bedraagt nu 39 miljoen euro, en we komen van 40 miljoen euro,” zegt hij. “In elk geval zijn de middelen in buurlanden Nederland en Frankrijk verhoudingsgewijs groter.”

De doorlooptijd is in die buurlanden ook een stuk korter, maar, zo zegt Stevens, het systeem is er anders. “Hier komen veel zaken direct bij de Raad van State, waardoor een dubbel onderzoek nodig is. In Nederland en Frankrijk doen ze dat niet, omdat de zaak vaak elders al in eerste aanleg behandeld werd.”