Van Zuid-Amerika tot het Zuidstation: de weg die crack aflegt

Langs welke route komt de crack tot bij de verslaafden aan het Zuidstation? En hoe gaat de maffia te werk? BRUZZ sprak met internationale experts, de politie en het parket. “Dealers gebruiken voor het vervoer in Brussel deelwagens van Miles en Poppy.”

Van Zuid-Amerika naar Antwerpen

Alles begint bij boeren uit Colombia, Peru of Bolivia die cocabladeren telen en jaarlijks wereldwijd miljoenen ton cocaïne produceren en via Ecuador verschepen naar Amerika en Europa, de twee belangrijkste afzetmarkten. Dat gebeurt via containers met verborgen vakken of via sporttassen verstopt in de lading. “Als de container in de haven van aankomst staat, breken de dealers bij nacht in, om alles te verzamelen,” legt Bob Van den Berghe uit, coördinator van het Container Control Program (CCP) van de Verenigde Naties, en in een vorig leven actief bij de federale politie in Brussel. “In veel gevallen weet de eigenaar van de container van niets.”

Wat het maritieme vervoer van drugs uit Zuid-Amerika betreft, werd dit jaar al dertig ton cocaïne onderschept die op weg was naar de haven van Antwerpen. Van den Berghe noemt Antwerpen “een logistiek distributiecentrum”, vanwaar de onversneden drugs zowel naar Brussel en andere steden in België gaan, als naar Frankrijk, Duitsland, en via het kanaal of vrachtwagens naar het Verenigd Koninkrijk.

De politie controleert internationaal momenteel minder dan twee procent van het volledige containerverkeer op zee. En zelfs al zouden de overheidsdiensten over meer mensen en middelen beschikken, dan nog zou een doorgedreven screening niet aangewezen zijn wegens de zware economische impact op de handelsketen. Daarom staat Van den Berghe lidstaten bij om multidisciplinaire teams op te leiden die weten hoe ‘risicocontainers’ te identificeren en te controleren. Die aanpak leidde vorig jaar tot een recordvangst van 275 ton cocaïne. “Minder controleren, maar meer resultaat,” vat Van den Berghe zijn strategie samen.

Dat die drugs uit het circuit verdwijnen, veroorzaakt trouwens geen noemenswaardige prijsstijging voor de gebruikers. Dat komt omdat de boeren in Zuid-Amerika “door synthetische en gesofisticeerde extractiemethodes” het jaar door kunnen oogsten, en niet één of twee keer per seizoen. Met andere woorden: het aanbod blijft gegarandeerd ondanks het slim opvijzelen van de pakkans.

Hoewel de Antwerpse haven belangrijk blijft als verkeersader, zien experts ook alternatieve routes ontstaan om drugs in ons land te importeren. Christophe Wauters, de nieuw aangestelde drugscoördinator van Politiezone Brussel Hoofdstad Elsene, wijst onder meer op het groeiende belang van de regionale binnenhavens. “Zoals die van Limburg, maar ook die van Brussel.”

Van den Berghe denkt daarnaast aan het cargoverkeer in de lucht, nu steeds meer maatschappijen inzetten op vrachtvervoer. “Die weg is niet geschikt voor de grote hoeveelheden, maar ik zie wel een behoorlijk potentieel.” Het verklaart meteen waarom Ine Van Wymersch, een paar maanden geleden aangesteld als nationale drugscoördinator, pleit voor een databank, zodat vliegtuigmaatschappijen kunnen checken wie allemaal een toegangsbadge tot Zaventem krijgt. Het Sky ECC-onderzoek uit 2021, dat miljoenen vergrendelde berichten van drugsbendes wist te kraken, leerde dat jongeren in opdracht van criminele organisaties opleidingen in de logistiek, transport of bewaking volgden, om van binnenuit de controle door politie of douane te omzeilen.

Van Antwerpen naar Brussel

Hoe komt de cocaïne van Antwerpen in Brussel? “Er is niet één draaiboek,” zegt een goedgeplaatste bron in gerechtelijke kringen, die anoniem wenst te blijven. “Soms koopt een groep rechtstreeks zijn materiaal bij een contact in de haven aan, andere Brusselse bendes kloppen aan bij een leverancier in Mechelen, die via een kennis in Berchem dan weer bevoorraad wordt.”

Opmerkelijk detail in dat kader: voor het concrete vervoer van de drugs – zo bevestigt het Brussels parket aan BRUZZ – worden vaak voertuigen van huurbedrijven Hertz of Avis gebruikt, of van de populaire deelbedrijven Miles en Poppy. Die wagens blijken, in tegenstelling tot private exemplaren, moeilijker te confisqueren bij een vaststelling van illegale middelen in de koffer.

Cocaïne die in onzuivere vorm het land binnenkomt – bijvoorbeeld als pasta of gemengd met vruchtensap – moet eerst nog langs een illegaal ‘labo’ passeren om via chemische processen teruggewonnen (en versneden) te worden. Volgens Wauters blijft Brussel grotendeels gespaard van dat fenomeen: “In een grootstad is het praktisch onmogelijk om een synthetisch drugslaboratorium verborgen te houden.” Waar dat wel gebeurt dan? Waar het rustig is, zonder veel pottenkijkers. In de Vlaamse Rand, zoals in Sint-Pieters-Leeuw: in mei werd nog een labo ontdekt en werd een 52-jarige man uit Molenbeek opgepakt, en in de provincie Limburg en rond het Luikse.

Wat daaruit blijkt? “De groep die cocaïne importeert per container, houdt zich niet per se bezig met de retail of de verdere bereiding van die drugs,” aldus de hooggeplaatste bron. “Ieder zijn expertise.” In die zin gaat het niet over één organisatie met één baas aan de top, of één clan die alles controleert – het beeld dat vaak opduikt in maffiafilms. Maar eerder om een amalgaam aan groepen, die naast en met elkaar opereren, met elk een functie en finaliteit.

Of zoals Letizia Paoli, professor criminologie aan de KU Leuven, de modus operandi ooit samenvatte in Het Nieuwsblad: “De drugsbendes vormen geen vaste hiërarchische organisatie. Ze hebben geen eigen rituelen of subcultuur, ze zijn niet uit op politieke macht. De maffia in Italië wilde de staat vervangen. Dat zie ik niet in België.”

Over wie gaat het dan wél? “Van de Albanezen die grote hoeveelheden cocaïne laten importeren, vaak met een eigen contactpersoon in Zuid-Amerika, tot jonge gasten van achttien, twintig jaar, die met zijn vijven of zessen een drugshandel opzetten,” aldus de expert. “Ze bestellen en betalen de drugs aan een tussenfiguur, en moeten voor de rest geen rekenschap afleggen.”

De expert, die vaak economische termen gebruikt om drugsorganisaties te typeren, spreekt in die context over “een pure B2B-relatie”. Het geweld dat Brussel met de regelmaat van de klok opschrikt, komt dan ook voort uit die transacties. Een afnemer die niet betaalt, een bende die koopt en verkoopt onder de prijs, een verkeerde of laattijdige levering: in het verleden leidde dat tot bloedige afrekeningen met huurmoordenaars, vingers afknippen, ontvoeringen van bendeleden en een handgranaat in een Anderlechts café als waarschuwing.

Laatste halte: het Zuidstation

Aangekomen in Brussel wordt de cocaïne in proporties van vijftig euro aangeboden via digitale weg: WhatsApp of Snapchat. De politie kent niet echt fysieke hotspots waar iemand mondeling om de substantie kan vragen. “Er zijn wel een honderdtal cocaïnedealers bekend in Brussel,” zegt Wauters.

Maar aan het Zuidstation wordt geen cocaïne gebruikt, maar crack, een goedkope verwerking van coke met ammoniak of natriumcarbonaat. Uit één portie cocaïne kunnen gebruikers tussen de vijf en acht dosissen maken, ter waarde van vijftien euro per eenheid. “Een echte pest, want een bijzonder verslavend spul,” laat Michel Goovaerts optekenen, de korpschef van politiezone Brussel Hoofdstad Elsene.

In de laagste echelons – zij die crack verkopen aan gebruikers die bijna meteen alles oproken – ziet de politie enkele profielen terugkeren. Te beginnen met de daklozen die vooral trachten hun eigen gebruik en verslaving te financieren met het beetje winst dat ze maken. De tweede groep zijn vluchtelingen en niet-begeleide minderjarigen, die asiel hebben aangevraagd, en vaak hopeloos wachten op opvang. Goovaerts noemt die laatsten “vogels voor de kat”. De volwassenen beweren telkens van Algerije afkomstig te zijn. “Maar dat is vaak een smoes, omdat iemand uitwijzen naar Algerije praktisch niet gaat door de slechte verhoudingen met dat land.”

Tot slot zien de ordediensten ook een grote groep Brusselse jongeren actief in het milieu. Die vormen voor Goovaerts dé uitdaging: “De ketjes van een bepaalde wijk die met drie of vier samenwerken, in plaats van op school te zitten. Eén staat op uitkijk voor de politie, één int het geld, een ander haalt de drugs op, of levert die op een afgesproken plek. Dat verkleint de kans voor de politie om iedereen te kunnen vatten.”

De gerechtelijke expert: “Het gaat niet over de jongen die afstudeert op het Sint-Michielscollege en bij zijn ouders in Ukkel woont. Het gaat om jongeren die hun levensstandaard willen verbeteren, die mooie sneakers willen.” Sommige van die dealers, die zich met deelsteps over de gemeenten verplaatsen, krijgen van hun opdrachtgever behalve een inkomen van vijfhonderd tot duizend euro ook een appartement in ruil.

De niveaus erboven – de organisaties die Brussel continu bevoorraden, en de dealers aan het werk zetten – worstelen dan weer met een ander probleem: veel cash geld. Vandaar de nieuwe hype onder zowel de kleine als grote Brusselse drugscriminelen: de aankoop van cryptomunten. Volgens deskundigen een nieuwe vorm om zwart geld wit te wassen naast meer klassieke witwasoperaties als pizzeria's openen waar geen kat langskomt. “Cocaïnehandelaars genieten van een luxueuzer leven, maar nooit echt opvallend. Een dealer wil zo veel mogelijk geld verdienen, goed wetende dat hij ooit in de gevangenis zal belanden. Maar als hij vrijkomt, wacht een gouden parachute.”

Van het Zuidstation terug naar Zuid-Amerika

VN-expert Bob Van den Berghe: “Een gebruiker aan het Zuidstation staat in zekere zin rechtstreeks in contact met de boer in Zuid-Amerika duizend kilometer verder. Dat beseffen kan tot meer sensibilisering leiden en meer inzicht op de concrete impact. Wie drugs doet, financiert mee een internationaal netwerk van malafide organisaties. Ik probeer de boeren in de bronlanden te overtuigen om over te stappen naar een economisch duurzaam model om koffie of cacao te telen, overheden en organisaties moeten in Brussel proberen de consumptie te ontmoedigen. De gebruiker draagt een bepaalde verantwoordelijkheid. Dat zal niet alle problemen oplossen, maar het kan wel een impact hebben op de budgetten van de drugsorganisaties, die zo slagkracht verliezen.”