Brussel bestudeert waterstof om oude huizen te verwarmen

Tegen 2050 moet Brussel koolstofneutraal zijn en is aardgas bijgevolg niet langer een optie als verwarmingsbron. Brussels distributienetbeheerder Sibelga bereidt die ommezwaai voor. De voorkeur gaat uit naar verwarming via warmtepompen, maar in oude, slecht geïsoleerde woningen wil de netbeheerder waterstof inzetten. Daarvoor zouden de oude aardgasleidingen grotendeels kunnen worden gebruikt.

Als het van Sibelga afhangt, zal het Brusselse netwerk van aardgasleidingen uiteindelijk gebruikt worden voor het transport van waterstofgas. Het liet over die brandstof een studie uitvoeren door de consultancybureaus Sweco en Deloitte.

"Driekwart van het Brusselse brandstofverbruik wordt gebruikt voor de verwarming van gebouwen: woningen en kantoren", zegt Marie-Hélène Noel, stratege bij Sibelga. "Daarvoor wordt grotendeels aardgas gebruikt." Dat aardgas vervangen door een duurzamer alternatief is dus een van de grote uitdagingen voor het Brusselse klimaatbeleid.

Daarnaast investeert het Gewest 350 miljoen in de Renolution-strategie, om ervoor te zorgen dat Brusselse woningen tegen 2050 gemiddeld een energieprestatieniveau C+ halen, tegenover een E of F nu. Dat komt neer op een verbruik dat drie of vier keer lager ligt dan in de huidige situatie.

Warmtepomp

Want Brusselse woningen zijn voor het merendeel oud en dus slecht geïsoleerd - maar liefst 92 procent is voor 1970 gebouwd. Bij goed geïsoleerde woningen is elektrische verwarming met een warmtepomp veruit de beste oplossing, zegt Noel. "Maar we beseffen dat er sociale en stedenbouwkundige redenen zijn waarom niet elke woning tijdig gerenoveerd zal raken."

Een warmtepomp in een slecht geïsoleerd huis is geen goede oplossing, leggen Noël en haar collega, innovatie-expert Bruno Deremince uit. "De elektriciteitsfactuur van de bewoners zou stevig stijgen, omdat ze veel meer zouden verbruiken. Toch zou de pomp nog altijd niet voldoende werken om het aangenaam warm te krijgen. Het hogere verbruik zou bovendien overbelasting op het Brusselse elektriciteitsnet veroorzaken, dat niet is aangepast aan zo'n grote vraag."

In zulke woningen is het beter om met een waterstofboiler te verwarmen, zegt Noël. Ook alternatieven als bio- of synthetisch methaan zijn mogelijk, maar nog niet bestudeerd.

"Waterstof zal zeker een rol spelen als brandstof voor zwaar vervoer, vrachtwagens en gelede bussen. Tegen 2026 bouwen wij samen met Fluxys een waterstoftankstation voor de MIVB op de grens van Anderlecht en Vorst. Intussen rijdt er bij wijze van proefproject al één waterstofbus rond." (Lees verder onder de afbeelding)

Het is nu nog koffiedik kijken hoeveel procent van de Brusselse woningen in de komende decennia gerenoveerd zal worden - vandaag schommelt de renovatiegraad rond 1 procent per jaar. Daarnaast is ook nog niet duidelijk hoeveel duurzame waterstof ingevoerd zal kunnen worden, voornamelijk uit zonnige landen als Australië, Chili of Oman, en hoeveel die waterstof dan zal kosten.

Afhankelijk van die twee factoren verwacht Sibelga dat 18 tot 75 procent van de Brusselse gebouwen tegen 2050 met waterstof zal worden verwarmd. "Dat laatste percentage is in het geval dat er relatief weinig gebouwen goed gerenoveerd zijn, en waterstof voldoende en goedkoop kan worden ingevoerd", zegt Noël.

Als waterstof erg duur is en daardoor weinig beschikbaar (vierde scenario in de grafiek hieronder) verwachte Sibelga veel hybride waterstof-warmtepompen, waarbij de waterstofboiler het in de koudste periode van de winter overneemt.

Naarmate de waterstofeconomie zich ontwikkelt, zal nationaal gasnetbeheerder Fluxys een backbone voor het nationale net ontwikkelen, normaal tegen 2030. Die uitrol kost 230 miljoen euro, en de leidingen zullen wellicht net ten noorden van Brussel lopen, zegt Deremince. "In dat geval zullen we van daar voor Brussel kunnen aftakken. Eén piste is dat de hoofdpijplijn voor het gewest via het kanaal zou lopen, maar dat is nog niet uitgemaakt."

Gietijzeren leidingen

Sibelga liet ook bestuderen of de 3.000 kilometer aan huidige aardgasleidingen geschikt zijn om waterstof te vervoeren. Dat blijkt geen probleem, op een paar hogedrukleidingen en 1 procent aan oude gietijzeren leidingen na. Die laatste bevinden zich vooral in Sint-Gillis en zullen eerst vervangen moeten worden.

Van koppelingen, lasnaden en tussenstukken moet nog getest worden of zij bestand zijn tegen het waterstofgas. "Dat zal gebeuren in een 'living lab' op de Gerijstraat, in samenwerking met de ULB, de VUB en de Université de Mons", zegt Noël.

Sibelga gaat ook nog de mogelijkheden van warmtenetten op biomethaan bestuderen, de impact van de elektrificatie van het verwarmingsnet berekenen, en samenzitten met andere betrokken partijen om de energietransitie verder voor te bereiden.