'De commercialisering van de leegstand bedreigt projecten als Allee du Kaai'

Wie een goeie vijftien jaar geleden de wereld rondreisde, kon dat makkelijk doen via Couchsurfing. Dat is een website waarop je nagaat wie in de buurt nog een zetel of bed ter beschikking heeft, waar je dan gratis mag in slapen. Dat leidde tot talloze unieke ontmoetingen en evenveel vakantieliefdes. In ruil werd van je verwacht dat je thuis ook een bed aanbood, al werd de tel niet al te strikt bijgehouden: zolang je het principe respecteerde, was het goed.

In 2008 zag Airbnb het licht en het speelveld veranderde radicaal. Want die leuke ontmoetingen bleven overeind, alleen kreeg je er als gastheer nu ook geld voor. Couchsurfing verdween naar de achtergrond en nog wat later kochten investeerders panden op om ze via Airbnb te verhuren, waardoor we nu mijlenver van het oorspronkelijke idee staan.

Iets gelijkaardigs is aan het gebeuren in de 'markt' van leegstaande panden, ook die in Brussel. Waar een leegstand overheidsgebouw een vrijplaats zou kunnen zijn - weg van de commerciële logica en weg van de vele regeltjes en wetten - gebeurt nu net het omgekeerde. De legale bezetting van een pand gebeurt volgens een almaar strakker én commercieel kader.

Dat komt omdat er voor het minimaal op orde zetten van zo'n pand - denk aan water, licht en warmte - toch wat geld nodig is, iets wat collectieven en vzw's niet zomaar kunnen ophoesten. Die hebben daar subsidies voor nodig, maar krijgen die niet altijd, waardoor bedrijven als Entrakt en Interim Vastgoedbeheer om de hoek komen kijken. Zij voorzien in de basis, maar omdat de kachel ook bij hen moet roken, vragen zij een vergoeding aan de bezetters, aan wie ze het 'onderverhuren'. Voor de eigenaars van panden zijn zij een aantrekkelijke partij, want ze zijn zelfbedruipend.

Op zich is daar niks mis mee, maar op die manier krijgen sociale projecten die geen (financiële) drempels willen inbouwen voor hun partners - en dus geen geld kunnen verdienen aan hun bezetters - het almaar moeilijker op de leegstandsmarkt. En laat dat net de waarschuwing zijn van Allee du Kaai, de vrijhaven recht tegenover Thurn & Taxis, die aan z’n laatste jaar begint: “Sociale tijdelijke gebruiksprojecten zijn met uitsterven bedreigd.”

Komt daar nog bij dat ook overheden vooral hippe kunstenaars en start-ups in hun leegstaande panden willen. Die moeten het merk Brussel wat Berlijnse glans geven, of op termijn zelfs tot een Brusselse eenhoorn leiden. Opnieuw dreigen sociale en soms wazige projecten uit de boot te vallen.

Spelen projecten als Allee du Kaai tot slot ook nog parten: de overorganisatie. De eis van eigenaars en overheden dat elk project tot in de puntjes gedetailleerd en met welomlijnde, goed geplande methodieken uitgeschreven moet zijn, voor het kan worden goedgekeurd. Terwijl Allee du Kaai er net prat op gaat te improviseren, te experimenteren, te bevragen, bij te sturen en ook gewoon even de dingen op zijn beloop wil laten vooraleer in te grijpen, waar men wil zijn vooraleer iets te doen. Volgens rode chilipeper Anthony Kiedis leidt net dat tot creativiteit en genie. Het zou jammer zijn mocht Brussel dat verliezen juist door te nadrukkelijk Berlijn achterna te willen hollen.