Brusselse ziekenhuizen zien activiteit met 75 procent dalen, veel artsen werkloos

Sinds 13 maart zijn niet-dringende ingrepen in ziekenhuizen niet langer toegestaan. Dat leidt in volle coronacrisis tot een forse daling van de activiteit in ziekenhuizen. En Brusselse artsen die werkloos raken, krijgen voorlopig geen hinderpremie van de Brusselse overheid. "Het is toch een raar signaal dat zij nu niet genoemd worden in de steunmaatregelen.”

De meeste consultaties, operaties om een knie of heup te vervangen of plastische ingrepen vinden nu al meer dan een maand niet of nauwelijks meer plaats in de Brusselse ziekenhuizen. “En er zijn ook veel mensen die uit angst om in het ziekenhuis te komen zelf hun afspraak afzeggen”, aldus Gina Volkaert, woordvoerster van het UZ Brussel.

Tijdens de grootste gezondheidscrisis van de laatste honderd jaar, valt zo’n 75 procent van de activiteiten in onze ziekenhuizen stil. Dat is toch schatting van zowel UZ Brussel als de Kliniek Sint-Jan en de Belgische Vereniging van Artsensyndicaten. Onderzoek van Sciensano wees al uit dat 25 tot 90 procent (afhankelijk van het type ingreep) van de Belgen die afgelopen maand een afspraak met de dokter had, die heeft afgezegd.

“Maar de zorg is niet gestopt,” zegt Volkaert. “Zij die zorg nodig hebben, kunnen bij ons terecht, het is veilig. Er is een afgescheiden ruimte voor covid-gerelateerde patiënten. Patiënten die nu hun afspraak afzeggen uit angst, zijn er later misschien veel erger aan toe.”

Zo noemt Marc Moens, voorzitter van de Belgische Vereniging van Artsensyndicaten (BVAS) een voorbeeld van een twaalfjarig Brussels meisje met diabetes dat door haar ouders niet naar het ziekenhuis gebracht werd. Ze raakte in een coma en overleed. Op weg naar het UZ Brussel overleed een man met een vernauwde buikslagader die al dagenlang symptomen en klachten had. Volkaert: “Was hij eerder bij ons gekomen, dan had hij na een ingreep en een nacht in het ziekenhuis weer naar huis gekund.”

Dringend of niet?

Maar wat is dan precies het verschil tussen dringende en niet-dringende afspraken? Daarover heeft de overheid geen exacte richtlijnen gegeven. Ziekenhuizen en artsen mogen die zelf bepalen.

“Wij hebben een opdeling gemaakt tussen zaken die binnen de vier weken zouden moeten gebeuren, zaken die dringend worden na vier weken en zaken die langer uitgesteld kunnen worden,” vertelt Kenneth Coenye, medisch directeur van Kliniek Sint-Jan. “Chemobehandelingen of hartcatheterisaties moeten dringend gebeuren, de opvolging van een verdacht letsel op een mammografie kan even wachten, maar wordt na vier weken ook dringend en dan zijn er zaken zoals bijvoorbeeld een nieuwe knie die voorlopig niet hoeven te gebeuren.”

Bij het UZ Brussel ligt de grens tussen dringend en niet-dringend bij zorg die niet langer dan twaalf weken kan wachten. Die grens werd bepaald in overleg met de andere universitaire ziekenhuizen in België. Volkaert: “De artsen maken die evaluatie op basis van het patiëntendossier. In sommige gevallen zal in overleg met de patiënt zelf worden bepaald of hij of zij alsnog naar het ziekenhuis moet komen, of dat het misschien mogelijk is om een consultatie digitaal te laten plaatsvinden.”

Werkloze artsen

Al die afgezegde en uitgestelde afspraken hebben ertoe geleid dat een deel van onze artsen momenteel zo goed als werkloos is. “De 3.800 medische specialisten in Brussel hebben momenteel maar 25 procent van hun normale werk,” aldus Gilbert Bejjani, voorzitter van de Brusselse afdeling van de Belgische Vereniging van Artsensyndicaten. “Sommigen kunnen zich omscholen en bijspringen op andere afdelingen waar de druk nu hoog is, maar dat is niet voor iedereen mogelijk.”

In het UZ Brussel zijn de artsen in loondienst. Zij kunnen hun activiteiten bovendien verleggen naar academisch werk, omdat het een universitair ziekenhuis is. “Veel zorgverleners worden omgeschoold of elders ingezet,” zegt Volkaert. “Maar er zijn diensten waar het rustiger is. Die artsen leggen zich nu meer toe op onderzoek en onderwijs.”

In Kliniek Sint-Jan zijn de artsen, zoals in de meeste ziekenhuizen, zelfstandigen. “Van de 260 artsen die wij hebben, heeft ongeveer de helft momenteel veel minder werk,” zegt Coenye. “Een deel daarvan ziet zijn inkomen nu herleid tot nul.”

Geen Brusselse steun

Voor hen heeft de Brusselse overheid voorlopig geen economische steunpremie voorzien. In Vlaanderen maken werkloze artsen wel aanspraak op de compensatiepremie van 3.000 euro. Wel kunnen Brusselse artsen rekenen op het federale overbruggingsrecht van 1.291,69 (of 1.614,10 voor zij die een gezin hebben).

“Artsen worden met uitstel vergoed voor hun werk,” legt Coenye uit. “Drie maanden na hun prestatie, krijgen ze hun loon. De huidige problemen zullen zich dus vanaf juli laten voelen. Als onze medewerkers in de problemen komen om hun vaste lasten te betalen, zullen we hen voorschotten betalen.”

Bejjani zou dat graag zien dat Brussel (en ook Wallonië) ook steunmaatregelen voor zorgverleners voorziet. “Dat vind ik vooral symbolisch belangrijk. Ik vind het een raar signaal dat zij nu niet genoemd worden in de steunmaatregelen.”

Naar normale werking

Maar nog liever heeft het BVAS dat de artsen hun werk langzaam aan kunnen hervatten. Bejjani: “Wanneer dat veilig kan, natuurlijk.” Zijn collega Moens legt uit. “We willen samen met de overheid de normale werking van de zorg weer op dreef brengen. Iets wat op 12 maart misschien een klein kwaaltje was, kan nu levensbedreigend zijn geworden.”

Beiden verwijzen naar een Amerikaanse studie waarin gewaarschuwd wordt dat de sterfte door niet-corona-gerelateerde ziektes of aandoeningen hoger kan zijn dan de coronasterfte wanneer te veel afspraken of ingrepen niet door blijven gaan. “Dat willen we natuurlijk voorkomen,” zegt Moens.

Ze pleiten dus voor het gefaseerd weer op gang brengen van de werking van de ziekenhuizen. Bejjani: “De lockdown is ingevoerd om ervoor te zorgen dat de capaciteit van ons zorgsysteem niet overbevraagd zou worden en over die invoering was iedereen het met elkaar eens. Maar dat gevaar is nu minder groot en we gaan nu een nieuwe fase in: een waarbij we met het virus moeten leren leven.”

In die fase vindt Bejjani dat mensen die geen covid-19-patiënt zijn evenveel recht op zorg hebben als zij die dat wel zijn. “Ja, we hebben een grotere capaciteit op intensieve zorg nodig en beschermende middelen voor de zorgverleners en gescheiden ruimtes voor covid-19-patiënten, maar we moeten vooral alle patiënten kunnen helpen. Met covid-19 en met andere problemen.”