'Ode aan de verwondering': Optimistisch eerbetoon aan kunst en wetenschap

Drie jaar geleden overleed de charismatische VUB-rector Caroline Pauwels. Een goedgemutste monoloog van An Miller herneemt het enthousiasme van haar essay Ode aan de verwondering.

Veel theaterzalen hebben wat weg van een aula. Deze speelse kruising tussen een geïllustreerde academische lezing en een speelse theatermonoloog maakt daar gebruik van. An Miller (hoezo is dit pas haar eerste monoloog?) heeft dan weer wat weg van de betreurde Caroline Pauwels. Wanneer zij het podium bestijgt, lijkt het even alsof Pauwels nog altijd bevlogen speeches kan geven.

Feit en fictie

De hele voorstelling lang zullen werkelijkheid en fictie op die manier blijven speelvechten. Het feit dat Pauwels/Miller zogezegd te laat komt, haar schijnbaar geïmproviseerde interactie met mensen in de zaal: het is geregisseerd hyperrealisme waarmee regisseur Dimitri Leue dat spanningsveld bespeelt. Dit is géén biografie, maar theater. Als ambassadeur van wetenschap en waarheidsvinding was rector Pauwels dan ook erg geïnteresseerd in theater en de kunsten, waarvan actrice An Miller dan weer een promotor is.

In de verwondering en de verbeelding zag Pauwels de gemeenschappelijke motor van zowel wetenschap als kunst. Beide brengen de mens een stap verder middels hypotheses en experimenten. Het ontlokt ‘Pauwels’ onder meer een grapje over ‘experimenteel theater’, wat deze monoloog overigens niet is.

Dat feit en fictie ook op gespannen voet kunnen staan, behoeft geen betoog in tijden waarin fake news en samenzweringstheorieën de wetenschap ondermijnen. Een belangrijke boodschap is dan ook dat verwondering niet op bestelling komt. Het is een nevenproduct van een levenshouding. Niet die van de genoegzame stadsmens die recht voor zich uitkijkt om het onverwachte uit zijn parcours te weren. Eerder die van het verwonderde kind met open blik. Vandaar dat Miller tussen de geleerde citaten van Da Vinci, Einstein, Dijkgraaf en Verhoeven door ook in een kippenpak kruipt of rondjes rijdt op een kinderfietsje.

Subtiele associaties

Verder hebben wetenschap en kunst tijd nodig. Om ‘niets’ te kunnen doen, tot er ‘iets’ van komt. We leren het verschil tussen Griekse ‘chronos’ - kwantitatieve, meetbare tijd - en ‘karos’ - kwalitatieve tijd die toestaat in het moment te leven. Vandaar dus dat ‘fictieve’ academisch kwartiertje waarmee deze theatrale lezing begon: dat Pauwels vertraging had, kwam omdat ze tijd nam voor wie en wat haar pad en haar gedachten kruiste.

Ook beeldend kunstenaar Koen Van Mechelen, die met videobeelden zijn fascinatie uitdrukt voor de schoonheid van ondervmeer spermacellen, DNA en de kosmos, opereert tussen kunst en wetenschap. Die komen ook samen in adembenemende foto’s van onze aarde vanuit de ruimte (de ‘pale blue dot’ van Voyager 1) of van het menselijk embryo (van wetenschapper en fotograaf Lennart Nilsson). Sperma, DNA, embryo, aarde, kosmos, kip, ei, maar ook de Pauwels’ kankerbehandeling en de zorg om haar kinderen: subtiele associaties leggen tenslotte de laag van onze eindigen levenscyclus bloot, waar wetenschap en kunst tenslotte over gaan.

Ode aan de verwondering, Ann Miller, Dimitri Leue & Koen Vanmechelen, 4 & 5/12, 3/3 (wachtlijst), KVS, www.kvs.be. Gezien in Oostende tijdens Theater aan Zee.