Hoe je een doodgewone straat leefbaar maakt

Versmal het wegbeeld, zorg voor groen in elke straat en kies voor doorlopende voetpaden. Het zijn maar enkele van 10 tips die de Brusselse bouwmeester uitwerkte om doodgewone straten op mensenmaat aan te leggen.

Hoewel gewone woonstraten goed zijn voor de helft van de publieke ruimte in het Brussels gewest, wordt er niet zo veel aandacht aan besteed. Toch eisen burgers steeds vaker om van die banale straat een leefbare plek te maken. Hoog tijd dus om een reeks best practices te bundelen als het over de aanleg van zo’n straat gaat, vond het team van Brussels bouwmeester Kristiaan Borret.

De denkoefening resulteerde in het boekje Espace – Publiek met 10 tips voor het aanleggen van die gewone straten. We vatten ze alvast samen.

• Gedeelde straten
  
  Bij elke straat die een overheid heraanlegt zou de eerste vraag moeten zijn of die een gedeelde straat kan worden. Dat houdt in dat de straat een woonerf wordt op één niveau, waar een maximumsnelheid van 20 kilometer per uur geldt. Het aantal parkeerplaatsen wordt er tot een minimum beperkt en de vrijgekomen ruimte wordt bijvoorbeeld ingevuld met groen of banken of speelmogelijkheden. In gedeelde straten lopen voetgangers in het midden van de weg, zijn auto’s enkel een gast die automatisch traag rijdt – onder meer door asverschuivingen – en ontstaat er meer contact tussen de gebruikers van de straat.

• Smaller wegbeeld
  
  Door het wegbeeld te versmallen verlaagt de snelheid van voertuigen. Dat versmallen kan letterlijk – door de rijstrook smaller te tekenen, maar ook optisch, door de parkeerplaatsen een andere ondergrond te geven. Het team van de bouwmeester pleit voor stenen met een brede voeg, die daardoor water doorlaten. De honderdduizenden parkeerplaatsen in het gewest bieden immers een enorm potentieel om water te bufferen in deze tijden van klimaatverandering;

• Traag is goed
  
  Met snelheidsborden alleen krijg je de snelheid niet naar beneden. Naast het smallere wegbeeld kan ook een asverschuiving helpen. Auto’s worden dan verplicht om een bochtig en dus langzamer parcours af te leggen. De asverschuiving zorgt er immers voor dat het voorspelbare rechtlijnige wegbeeld dat tot snelheid uitnodigt verdwijnt.
  
• Horizontale voetpaden
  
  Aan garage-inritten wordt het trottoir vandaag vaak verlaagd, waardoor voetgangers met hellingen op het voetpad zitten. De auteurs van het boekje pleiten ervoor om het trottoir op een niveau te houden. Een schuine boordkant ter hoogte van een garage volstaat voor een auto om op het trottoir te raken.
  
• Bomen als verkeersinrichting
  
  Bomen zorgen voor een menselijkere sfeer op straat. Aan kruispunten kunnen ze ook de leesbaarheid van de ruimte verbeteren. Bomen kunnen er bovendien wildparkeerders op de uitstulpingen (zie punt 4) tegengaan.

• Korte voetgangersoversteken
  
  Op veel kruispunten kunnen auto’s nu tot vlak voor het zebrapad parkeren, al is dat verboden. Door de aanleg van straathoeken met extra brede voetgangershoeken kan het hoektrottoir de reglementaire afstand (van 5 meter) creëren tussen het zebrapad en de geparkeerde wagens. De uitstulpingen zorgen er tegelijk voor dat de oversteek voor voetgangers zo kort mogelijk wordt.
  
• Universeel toegankelijke kruispunten en voetpaden
  
  Kruispunten zijn ergonomisch ingericht en oversteekbaar in alle richtingen en aangepast aan blinden en slechtzienden.
  
• Doorlopende voetpaden
  
  Jan Gehl pleitte er hier recent nog voor: op veel meer plekken in de stad kunnen de voetpaden die een straat kruisen doorlopen op gelijke hoogte en in hetzelfde materiaal. Op die manier is het aan de auto om een trottoir over te steken en niet omgekeerd. De wagen in kwestie moet dan ook even omhoog om over het voetpad te raken. Een zebrapad wordt op die manier overbodig.

• Groen in elke straat
  
  Bomen helpen ook tegen luchtvervuiling, dempen geluidsoverlast en geven een menselijke schaal aan een buurt. Met name tussen auto’s geplaatst kunnen ze voor een grote impact op de leefbaarheid van een straat zorgen. Dat moet dan wel op een coherente en doordachte manier gebeuren, zodat de bomen bijvoorbeeld ook de plaats krijgen om hun wortels te ontwikkelen. Ook de onkruidaanpak valt te overwegen. Die bestaat erin stenen met brede, doorlatende voegen te gebruiken zodat er planten kunnen groeien.
  
• Asfaltplekken inperken
  
  U kent ze wel, die straten waar de rijbaan zo breed is dat het wel een asfaltzee lijkt. Het is niet enkel een manier om erg veel plaats aan de auto te geven, maar ook een kostenbesparende maatregel, want asfalt is goedkoop. Het boekje pleit daarentegen voor zo breed mogelijke voetpaden uitgevoerd in kleinschalige materialen. Het trottoir is immers de plek waar het echte straatleven zich afspeelt, waar kinderen spelen en mensen al eens blijven plakken voor een babbeltje.