Al duizenden jaren thuis in Brussel: Bramen

Een zomerdessert fleurt steevast op met een roze framboos of blauwe braam, maar Brussel heeft nog zeker twintig andere braamsoorten in de aanbieding. In Ukkel willen ze die nu inventariseren.

In België bestaan meer dan tweehonderd soorten bramen. In Brussel zijn er nu twintig bekend. “Maar elke keer dat ik op stap ga, vind ik wel een nieuwe soort. Ik schat dat het er zeker dertig zijn,” zegt Hendrik Devriese van de Vlaamse Bramenwerkgroep. Hij richtte die in 2023 op als een uit de hand gelopen hobby. “Ik was conservator van het Beverbos in Wemmel en keek daar in 2008 voor een inventaris ook eens naar de bramen. Al snel werd het een verslaving. Als ik een braamstruik zie, wil ik elke keer weten welke soort het is.”

Het maakt hem een van de weinige batologen in België. Batologie is de botanische studie van bramen en niet eenvoudig. “Je kan op wel vijftig kenmerken letten: de stengel, stekels, haartjes of kliertjes, de vorm van de bladeren en kleur van de bloemen of vruchten,” geeft Devriese als voorbeeld.

Dit soort parameters zal hij zondag met de juiste benaming uitleggen aan een groep vrijwilligers in Ukkel. Zij zullen vanaf juli de braamsoorten tellen in het hele gewest. Tegen dan staan de struiken volop in bloei en zijn de vruchten nog niet geplukt. De telling kadert in het FloraBru-project van Leefmilieu Brussel, een inventaris van alle wilde planten in de hoofdstad. De nieuwe atlas moet in 2027 klaar zijn en rekent op honderd vrijwilligers.

“Voor moeilijke groepen als grassen en bramen geven we cursussen, zodat ook amateurs die kunnen herkennen,” zegt Devriese vanwege Natuurpunt. Hij heet er ook andere Brusselaars welkom, want hoe meer wilde bramen we herkennen, zo hoopt hij, hoe meer we die kunnen waarderen. “Bramen hebben een negatief imago omdat ze woekeren. Op stikstofrijke, verlaten weilanden verdringen ze andere soorten zoals klokjes en tijm,” zegt Devriese. Maar de snode woekeraar is vooral de koebraam, een variant met grote vruchten, of de aangeplante dijkviltbraam uit Vlaamse tuinen. “Die woekert verschrikkelijk en is uit veel tuinen ontsnapt. Ik noem het de 'oh nee'-braam,” zegt Devriese.

Liever kijkt de batoloog naar inheemse, oeroude bramen in onze bossen. “In het Zoniënwoud vind je unieke soorten die er al duizenden jaren leven. Die moeten we absoluut beschermen,” vindt hij. De Zoniën-­humusbraam is alleen in en rond Brussel bekend. Ook de zachte kambraam vind je nergens anders in Europa. Devriese: “Die soorten hebben kleine en minder lekkere bessen, maar wel een grote waarde voor de biodiversiteit.”

Zo kunnen dieren als reeën en eikelmuizen zich handig verstoppen in de struiken, en buiten Brussel zelfs otters en boomkikkers. Bramen zijn ook rijk aan stuifmeel. “Dat maakt hen geliefd bij wilde bijen, vlinders en andere insecten. Die bijen bestuiven op hun beurt andere planten,” zegt Devriese. Het Vlaams instituut voor natuur- en bosonderzoek wil de bramen in oude bossen alvast bestuderen en een handvol hobbybatologen sprong onlangs op de kar. “Vaak gepensioneerde botanisten,” zegt Devriese.

Wie bramen wil plukken, moet nog wachten tot augustus en vindt de zoetste soorten toch in hagen of tuinen. “De koebraam groeit op braakliggende terreinen als de Josaphatfriche of Mijlemeerssite,” zegt Devriese. “Wilde bramen ook in het Laarbeekbos, Dudenpark of bosranden.” Goed voor een lading confituur of verse fruittaart aan het einde van de zomer, al heeft batoloog Devriese geen kooktips. “Ik eet liever frambozen,” zegt hij. Gelukkig is ook dat een braam.

De opleiding 'Bramen in Ukkel, Kauwberg en Zoniënwoud' start zaterdag 28 juni om 10 uur aan de Begraafplaats Ukkel-Verrewinkel. Iedereen is welkom.