Burgers blazen boomgaarden nieuw leven in

In Neder-Over-Heembeek rekent de Stad Brussel op buurtbewoners om ten volle de vruchten te plukken van vier gemeentelijke boomgaarden, waarvan twee in het Begijnenbosdal. Ecologische organisatie Velt leidt gedurende twee jaar een groep burgers op.

Onlangs verzamelden een dertigtal buurtbewoners zich in het Begijnenbosdal, een natuurgebied in Neder-Over-Heembeek, voor de aftrap van een project dat vier gemeentelijke boomgaarden in de wijk moet opwaarderen. Het startmoment vond plaats in de grootste van die boomgaarden, waar zo’n vijftig jonge fruitbomen – met kersen, appels, peren en pruimen – staan. Deelnemers konden er vragen stellen aan de verantwoordelijken van de vereniging Velt, die het project leidt op vraag van de Stad Brussel.

“Ze konden er meteen ook proeven van de kersen, die als eerste rijp zijn,” zegt Catheline Pieters, medewerker fruit bij Velt. In augustus volgen de pruimen, op het einde van de zomer kunnen de appels en peren geplukt worden.

Correct oogsten is een van de thema’s die aan bod komen in de workshops voor buurtbewoners die Velt in augustus en september organiseert, net als de juiste snoeitechnieken, ecologische beheermethodes en manieren om het fruit te verwerken – in confituur of sap bijvoorbeeld. Volgend jaar volgt een tweede reeks workshops, waarna de groep rond de buurtboomgaard autonoom verder zal werken.

De Stad Brussel lanceerde het project omdat de boomgaarden onderbenut worden. “Er zijn veel fruitbomen aangeplant, maar zonder duidelijke visie,” zegt Pieters. “Fruitbomen snoeien vereist bovendien specifieke kennis, die soms ontbreekt bij gemeentebesturen.”

Zeker hoogstambomen vragen de nodige tijd en moeite om ze goed te snoeien. “Anderzijds is het onderhoud van een boomgaard minder intensief dan van moestuintjes, je moet maar één of twee keer per seizoen samenkomen, dat maakt het voor vrijwilligers behapbaar. En het is een fijne omgeving, ook het sociale aspect is enorm belangrijk.”

Eerder begeleidde Velt aan Parckfarm de aanplanting van een boomgaard en in het kader van het onderzoeksproject Arbres werkte Velt mee aan de doeltreffende inrichting en benutting van boomgaarden in Ukkel en Vorst. In Vorst wordt er geëxperimenteerd met soorten die in België weinig bekend zijn – zoals pawpaw, kaki en nashi – om hun aanpassing aan de klimaatverandering te testen.

“Uit Arbres bleek dat bodemvervuiling geen obstakel vormt voor boomgaarden, zolang je wegblijft van postindustriële sites zoals aan het kanaal in Anderlecht,” zegt Pieters. “Om eventuele effecten van luchtvervuiling te vermijden, volstaat het om het fruit goed te wassen.”

De projecten van Velt maken deel uit van een bredere herwaardering van boomgaarden door geëngageerde burgers. Andere voorbeelden zijn onder meer te vinden aan de Margaretasquare en in het Timmermanspark. In Jette blies een groep mensen zonder papieren weer leven in een verwaarloosde boomgaard op een VUB-terrein.

“Er zijn ook veel mogelijkheden op minder evidente plekken,” zegt Pieters. “Ook op een kruispunt vind je fruitbomen of -struiken. Het is toch jammer om te zien hoe dat fruit vaak zomaar op de grond blijft liggen.”

Alle info op www.brussel.be/boomgaarden-noh