Besparingen: 'Bang afwachten welke lijken nog uit de kast zullen vallen'

'Kan een samenleving zich kapot besparen? Die vraag lijkt zich stilaan op te dringen.' Dat schrijft BRUZZ-redacteur Maarten Goethals naar aanleiding van de Vlaamse, de Brusselse en de federale besparingen.

Een besparing lijkt op een trauma. Na de aankondiging van een krimpend budget volgt op de werkvloer een moment van collectieve verbijstering – de omvang van de boodschap is te groot en te pijnlijk om meteen te vatten. Daarna komen afwisselend gevoelens van woede, opstand, ongeloof, onmacht. Pas een paar dagen later, na de aanvaarding, wordt alles concreet: de consequenties dringen zich op. De helderheid van het getal duldt geen tegenspraak. Het crisismanagement kan beginnen.

Dat scenario ontvouwt zich momenteel bij tal van organisaties die voor hun werking (grotendeels) afhankelijk zijn van subsidies van de Vlaamse regering. In de zoektocht naar een begroting in evenwicht besliste de ploeg van Vlaams minister-­president Matthias Diependaele (N-VA) vorige week om 140 miljoen euro aan geldelijke steun te schrappen.

Met een daling van ongeveer 20 miljoen aan middelen deelt Brussel in de klappen. Vooral de instellingen voor hoger onderwijs en de rusthuizen lijken de grootste dupe, samen met tal van kleinere verenigingen met een sterk uitgebouwde structuur die plots op imploderen staat. Ook BRUZZ en de Vlaamse Gemeenschapscommissie moeten snoeien in de werking.

De besparingen zetten kwaad bloed. Deels door de onvolledige, gefaseerde communicatie vanuit de kabinetten naar de getroffen organisaties, deels omdat de regering in sommige gevallen niet in een overgang voorziet, en vanaf volgend jaar al de geldkraan dichtdraait.

Bovendien ontbreekt ook ieder perspectief van hoop of beterschap. Vlaanderen koppelt de inspanningen niet aan een grootser verhaal, dat minstens emotioneel de pijn kan verzachten. Het blijft vooral een boekhoudkundige reken­som, waarbij de enige logica die van het rendementsdenken lijkt. Daarom is het allicht niet toevallig dat precies in sectoren zoals ontwikkelingssamenwerking, media en cultuur de grootste slachtoffers vallen.

Voor Brussel blijft het bang afwachten welke lijken nog uit de kast zullen vallen. Dat zal pas ergens in oktober duidelijk zijn, wanneer de ministers alle tabellen vrijgeven. Sowieso dreigt het gewest – om in de beeldspraak te blijven – te verzanden in een begraafplaats. Want niet alleen de Vlaamse besparingen zullen diep in het maatschappelijke weefsel snijden, ook de Brusselse regering kijkt aan tegen een saneringsoefening van ruim een miljard. Het sociaaleconomische middenveld houdt nu al zijn adem in, net als de werkgevers die snakken naar een stabiel fiscaal klimaat. De federale regering moet dan weer een gat van twaalf miljard dichtrijden, wat direct en indirect zijn impact zal hebben op de grootste uitdagingen van de hoofdstad: de aanpak van criminaliteit, de hoge vraag naar medische zorg, armoedebestrijding, de activering van langdurig werklozen …

Kan een samenleving zich kapot besparen? Die vraag lijkt zich stilaan op te dringen, gezien de snelheid en de noodzaak waarmee alle overheden in dit land saneren. In een al onrustige wereld leidt het vooruitzicht van grote offers, strengere voorwaarden voor minder dienstverlening, en steeds wisselende regels tot extra stress en spanning op mensen en systemen. Als dat gebeurt – en dat zál gebeuren – dan weet elke psycholoog ook: als het trauma te diep gaat, dan dreigt het fundament te knappen.