Aftellen naar uitslag Culturele Hoofdstad: 'Dé kans om verhaal Molenbeek te herschrijven'

Molenbeek dingt samen met Leuven en Namen mee naar de titel Europese Culturele Hoofdstad 2030. De race gaat met het bezoek van de jury aan de drie kandidaat-steden deze week de laatste rechte lijn in. Volgende woensdag valt de beslissing. Voor Robert Palmer, artistiek leider van 'Brussel 2000', is de Brusselse gemeente favoriet. "De bewoners zijn uitermate betrokken en er is veel aandacht voor minderheidsgroepen in de verschillende gemeenschappen."

Antwerpen (1993), Brussel (2000), Brugge (2002), Bergen (2015). Welke stad mag in 2030 het rijtje Belgische cultuurhoofdsteden vervullen? Met een 'toerismeboost' voor de regio, een economische impuls en een sterker stadsimago levert de Europese titel de winnende stad veel meer op dan een culturele feestagenda. De titel moet ook vóór en na 2030 een culturele impuls bewerkstelligen

Van de zes Belgische kandidaten vielen Brugge, Kortrijk en Gent in de vorige ronde in oktober af. De drie finalisten dienden deze zomer hun tweede bidbook in. In de eerste versie zetten de kandidaten de krijtlijnen uit van hun programma richting 2030. De jury beoordeelt de dossiers op een zestal criteria. Gaande van de culturele langetermijnvisie, de culturele en artistieke inhoud tot het bereik bij de lokale bevolking. Tot slot spelen ook het financieel beheer, de haalbaarheid en de Europese dimensie een bepalende rol.

Hoe liggen de kaarten en wat hebben Molenbeek, Leuven en Namen in petto?

1/ Molenbeek: solidariteit, diversiteit en publieke ruimte

Het Molenbeekse dossier draait rond de slogan Sadaka en vat perfect de ambities samen: een toekomst schetsen gebouwd op het delen van culturen en talen, gelijkheid, vrijheid en duurzaamheid. Sadaka komt voor in het Hebreeuws, Swahili, Hindi en Urdu en zet meertaligheid en diversiteit op de agenda. Het artistiek programma heeft veel aandacht voor dans, circus en muziek, waarmee het taalbarrières overbrugt.

De kandidatuur beslaat niet enkel Molenbeek, de andere achttien Brusselse gemeenten krijgen ieder de beurt voor veertiendaags voorzitterschap. Vandaar dat het kandidaat is onder de naam Molenbeek for Brussels.

Het stadsfestival Molenfest, dit jaar aan zijn tweede editie toe, geldt als uithangbord. Dat toont hoe Molenbeek de culturele diversiteit en ontmoeting in praktijk wil brengen, met gratis evenementen in de publieke ruimte.

Daarop ligt de nadruk van de kandidatuur: toegankelijkheid en samenbrengen, dat doet Molenbeek for Brussels via bestaande parades zoals de Ommegang, Pride en Zinneke of nieuwe initiatieven zoals een transnationaal Europees carnaval of het straatbanket met 1.500 stoelen tijdens Molenfest.

De jury wees Molenbeek for Brussels in de eerste ronde wel op de nood aan indoor-infrastructuur voor grote evenementen. Molenbeek wil leegstaande gebouwen zoals de Saint-Rémi-kerk of het Imelda-Instituut herbestemmen tot plekken voor co-creatie. Daarnaast zou de Grote Hal in de Heyvaertwijk uitgebreid worden en het Maison des Cultures er een extra vleugel bijkrijgen. Ook de natuur krijgt aandacht, met plannen om de Zenne en de Molenbeek opnieuw open te leggen.

Met de Youth Coalition wil Molenbeek 2030 de Brusselse jeugd een stem geven in het programma van de kandidatuur. Het project kreeg positieve feedback, al verwacht de jury nog meer betrokkenheid via scholen. In de eerste selectie prees de jury vooral de manier waarop Molenbeek culturen en gemeenschappen zonder gedeelde geschiedenis met elkaar wil verbinden en versterken.

2/ Leuven: cultureel erfgoed, innovatie en verbinding

De Leuvense kandidatuur krijgt de naam LOV, een knipoog naar de uitspraak van jonge Leuvenaars (‘Luive’), naar de Latijnse naam Lovanium én liefde. Ook Leuven trekt de regionale kaart en verbreedt het territorium via een samenwerking met 31 gemeentes in Oost-Brabant.

Het bidbook van Leuven draait om de slogan ‘radicaal verbinden’, met natuur en innovatie als rode draad. Leuven profileert zich daarbij met haar academische troeven, zoals KU Leuven en UZ Leuven. De jury vraagt hen wel om sterker in te zetten op betrokkenheid van de universiteitsstudenten, een derde van de stadsbevolking.

Toegankelijkheid krijgt een innovatieve invulling. Met een digitaal platform maakt Leuven het hele programma – van live concerten tot tentoonstellingen en talks – gratis online beleefbaar. Bezoekers kunnen er als avatars rondwandelen, optredens bijwonen of kunstwerken ontdekken. Het idee werd positief onthaald bij de jury, al zal de uitvoerbaarheid aangetoond moeten worden in de tweede selectieronde.

Een van de blikvangers is Crossroads: een parcours van 30 artistieke ontmoetingsplekken langs trage wegen waarmee LOV fietsen aantrekkelijker wil maken.

De jury uit zich heel positief over de manier waarop Leuven lokaal cultureel erfgoed nieuwe en experimentele culturele creaties verbindt. Zo zijn er plannen om van het Leuvense stadhuis een Europees huis van de democratie te maken, waarbij de sleutels van het Gotische monument maandelijks worden doorgegeven aan een andere Europese kunstenaar, schrijver of denker.

Enkele lopende projecten zetten de Leuvense kandidatuur kracht bij, zoals een nieuwe podiumkunstensite voor 1100 bezoekers, de opening van het nieuwe Vesaliusmuseum (2026) en het pilootproject Body & Soul Stadsfestival (2027-2028).

Leuven profileert zich als een stabiele kandidaat met een sterk netwerk rond innovatie en erfgoed en veel ambitieuze plannen.

3/ Namen: kruispuntstad van erfgoed en digitale kunst

De Naamse kandidatuur loopt onder de noemer ‘Territory of Confluences’, verwijzend naar de fysieke samenvloeiing van Samber en Maas maar vooral metaforisch naar de ontmoetingen tussen mensen, culturen, generaties, traditie en moderniteit.

Namen positioneert zich als kruispuntstad, die tegenstellingen wil verbinden in plaats van ze tegenover elkaar te plaatsen. De kandidatuur omschrijft zich als landelijk én stedelijk, digitaal én geworteld in volkscultuur.

Erfgoed vormt de basis, aangevuld met hedendaagse kunst. Zo komt er een tentoonstelling die folklore, zoals de steltenbouwers, koppelt aan digitale kunsten. De jury vraagt wel om de link tussen oud en nieuw sterker te maken met meer innovatieve en experimentele vormen.

De stad benut haar ligging aan Samber en Maas als troef in de weg naar de Culturele Hoofdstad. Zo komt er een rivierparade met drijvende kunstwerken van inwoners, collectieven en (inter)nationale kunstenaars.

Een ander project in de groene omgeving van Namen is Verboden Eiland: Île de Dave (het grootste rivier-eiland van België) blijft afgesloten om zijn fauna te beschermen, maar bezoekers kunnen het via digitale licht- en geluidservaringen virtueel beleven.

Net als Molenbeek en Leuven betrekt Namen de brede regio, met de Samber en Maas als verbindend element tussen de gemeenten.

De ervaring van de stad met grootschalige evenementen – zoals het internationaal digitale kunstenfestival KIKK – wordt als een sterkte gezien door de jury, al heeft Namen minder culturele infrastructuur dan de andere finalisten.

Finale juryronde gestart

Wat zeker is, is dat de beslissende momenten aangebroken zijn. Deze week bezoekt de twaalfkoppige internationale jury achtereenvolgens Leuven, Molenbeek en Namen, waar ze telkens een hele dag op sleeptouw genomen worden langs belangrijke locaties uit de programma’s.

Daarna volgt de laatste juryverdediging en op woensdag 24 september is er dan eindelijk witte rook: aan het begin van de namiddag weten we welke Belgische stad in 2030 de titel van Culturele Hoofdstad van Europa zal dragen.