Neemt de politie te veel risico bij achtervolgingen? 'Een duidelijk kader zou goed zijn'

Gewonden of doden bij politieachtervolgingen zijn helaas geen uitzondering. Neemt de politie te veel risico? "Een bevel niet respecteren mag geen vrijgeleide zijn voor een doodsvonnis.”

Een 11-jarige jongen op een step overleed maandagavond nadat hij was aangereden door een politievoertuig in het Elisabethpark. De jongen sloeg op de vlucht toen de politie hem wilde controleren.

Dat er gewonden of zelfs doden vallen tijdens een achtervolging, is helaas niet uitzonderlijk. Zaterdag nog reed de politie een voetganger aan nabij het station in Schaarbeek. In de Blaesstraat overleed enkele weken geleden een scooterbestuurder na een botsing met een politievoertuig, waarvan de agent-bestuurder geen geldig rijbewijs had. In 2022 botste een motorrijder frontaal met een combi aan het Rouppeplein, waarna het tot onlusten kwam in de wijk. In 2020 overleed Adil na aanrijding met een politievoertuig. Het jaar daarvoor kwam in Sint-Lambrechts-Woluwe een jongeman op een scooter die een controle ontvluchtte om het leven. In datzelfde jaar overleed Mehdi Bouda na een dodelijke aanrijding. Twee jaar daarvoor lieten Sabrina en Ouassim het leven.

Soms zijn de agenten (mee) slachtoffer. Zo raakte een motoragent in 2023 zwaargewond na een opzettelijke aanrijding. In 2019 gebeurde hetzelfde aan Sainctelette. In 2021 reed een bestuurder in op een wegblokkade, waarbij drie agenten gewond raakten. Het jaar ervoor raakte een agent lichtgewond in Haren.

'Niet proportioneel'

De balans is hoe dan ook erg zwaar. Neemt de politie te veel risico? Volgens Joke Callewaert wel. Zij is advocate van Sabrina en Ouassim, die om het leven kwamen toen ze met hun motor tijdens een achtervolging tegen een ander politievoertuig botsten.

“Dit is het zoveelste slachtoffer al. Ook de politie moet de wet respecteren. En artikel 37 van de wet op het politieambt stelt dat het gebruik van dwang enkel kan als het noodzakelijk en proportioneel is. Een achtervolging van een kind op een step is niet noodzakelijk en absoluut niet proportioneel. Het gevaar van een achtervolging is groter dan het gevaar dat zich stelde. En zelfs al mag zo'n kind nog niet op de step, je kunt het toch geen boete geven. Bovendien vormt het kind in het park geen gevaar."

Anderzijds stelt artikel 4 van de wegcode dat weggebruikers onmiddellijk gevolg moeten geven aan de bevelen van de bevoegde personen. “Als de politie je dat vraagt, moet je stoppen. Dat blijft de basis,” zegt advocaat Sven Mary, die in dergelijke zaken al de politie (zaak Adil) en de overledene (zaak Mehdi) heeft verdedigd. “Als je wegrijdt, kan dat bijzondere consequenties hebben. Uiteindelijk weet de politieman nooit wat die persoon, die vaak een helm draagt, op z’n kerfstok heeft.”

Doodsvonnis

Net daar zit volgens Callewaert de angel. “Het gaat in dit geval niet om een overvaller met een kalasjnikov, maar om een ket van 11 op een step. De overtreding staat niet in verhouding met de mogelijke gevolgen van een achtervolging. Al zeker niet als die gebeurt met auto in een park bij zonnig weer, wanneer er veel kinderen rondlopen.”

Leidt dat niet tot wetteloosheid, en een uitholling van de handhaving? Toen de agenten die betrokken waren bij de achtervolging van Ouassim en Sabrina in eerste aanleg veroordeeld werden, zei de directeur van de Brusselse politieschool, Jacques Gorteman, dat agenten door die uitspraak het signaal krijgen om een achtervolging te vermijden als iemand een misdaad begaat, waardoor daders kunnen wegvluchten. Dat begrijpt advocate Callewaert. “Maar dan nog moet een afweging gemaakt worden of het noodzakelijk en proportioneel is. Een bevel niet respecteren, mag geen vrijgeleide zijn voor een doodsvonnis.”

Omstaanders

Het wegvluchten en achtervolgen kan ook gevolgen hebben voor onschuldige omstanders. In 2019 reed een achtervolgd voertuig in op een auto aan Sainctelette. Twee inzittenden raakten gewond. In 2010 overleed een studente zelfs op het voetpad, nadat ze in de Kroonlaan werd aangereden door een auto die door een politiewagen – op weg naar een moord – werd aangetikt op het kruispunt.

Ook die afweging speelt mee in het vonnis van de rechter. “Er wordt dan gekeken of de persoon achter het stuur de nodige voorzichtigheid aan de dag heeft gelegd om de veiligheid van omstanders te garanderen," zegt Mary. Al is ook dat een afweging in een grote stresssituatie. Wat als de voortvluchtige terroristische plannen heeft? Uiteindelijk draait alles - opnieuw - om proportionaliteit.”

Wet op achtervolgingen

Sowieso zijn zowel Mary als Callewaert vragende partij voor een strikter juridisch kader voor achtervolgingen. Dat vroegen ze vijf jaar geleden al, de vraag blijft pertinent.

“Reglementering voor het gebruik van de wagen tijdens een achtervolging, is welkom,” zegt Callewaert. “Er is wel een rapport van het comité P en er is een handleiding die daarover gaat. Maar de agenten die Sabrina en Ouassim achtervolgden, zeiden daar nooit les over te hebben gekregen. De beste oplossing is dan ook een wet, die moet gevolgd worden."