Langzaam vindt de fatbike zijn weg in Brussel: 'Jongeren zoeken alternatief voor step'

In het Brusselse straatbeeld duiken steeds vaker fatbikes op: elektrische fietsen met brede banden die sterk lijken op een brommer. In Nederland zijn ze al langer een vertrouwd en omstreden fenomeen. Ook in België groeit de bezorgdheid. "Het is belangrijk dat we nu al sensibiliseren, voor de fatbike dezelfde problemen zal kennen als de elektrische step."

"Een van de grootste problemen met fatbikes is dat ze vaak makkelijk opgevoerd kunnen worden, soms kunnen ze tot wel 50 km/u gaan", zegt Kishan Vandael van kenniscentrum Vias. Bovendien is niet elk model dat als ‘fatbike’ wordt verkocht, wettelijk een fiets. "Op de openbare weg mag een elektrische fiets enkel rijden als je blijft trappen", legt Vandael uit. “Sommige modellen hebben een gashendel waarmee je zonder te trappen vooruitkomt. Dat is eigenlijk een brommer en mag dus niet zomaar op het fietspad of in het gewone verkeer.”

De hype komt overgewaaid uit Nederland, waar de fatbike al langer een discussiepunt is. Volgens het Nederlands kenniscentrum voor letselpreventie belandden in de eerste week van oktober 2024 bijna 100 fatbikers op de spoedeisende hulp. Op basis van deze meting schat het kenniscentrum dat het jaarlijks om zo’n 5.000 fatbikers gaat.

De letsels zijn vaak ernstig: 22 procent van de slachtoffers moest worden opgenomen in het ziekenhuis, tegenover 16 procent bij e‑bikers. Opvallend is dat bijna de helft van de slachtoffers tussen 12 en 15 jaar oud is en dat nauwelijks iemand een helm draagt. Door de toename aan ongevallen dringen lokale besturen aan op strengere regels, zoals een helmplicht, een lagere maximumsnelheid en een minimumleeftijd.

Opmars in Brussel

In Brussel is de trend voorlopig minder uitgesproken dan in Nederland en de grensgemeenten. “Een belangrijke reden is de enorme populariteit van de elektrische step,” legt Vandael uit. “In België zijn steps met een gashendel legaal op de openbare weg, wat jongeren een aantrekkelijk alternatief biedt. In Nederland zijn die verboden, waardoor jongeren daar sneller naar fatbikes grijpen.”

Wat ook meespeelt, is dat het in Nederland pas sinds 2023 verplicht is om een helm te dragen op een bromfiets klasse A. Zo'n brommer rijdt maximaal 25 km per uur, en je hebt er geen rijbewijs voor nodig. In België bestaat die helmplicht al langer. "Heel wat Nederlandse jongeren kozen daarom voor een fatbike. Die lijkt op een brommer, maar heeft dus geen helmplicht of leeftijdsbeperking", zegt Vandael.

Fatbike vrije-zones

Ook in Belgische gemeenten zijn er al incidenten geweest, al zijn er geen aparte cijfers beschikbaar. Ongevallen met fatbikes vallen namelijk onder de bredere categorie van elektrische fietsen.

Volgens de Brusselse politie zijn er zeker al ongevallen gebeurd met fatbikes, maar zijn er nog altijd veel meer ongevallen met e-steps. In Limburgse gemeenten, aan de grens met Nederland, is de stijging duidelijker. Maasmechelen besloot daarom midden mei om een verbod in te voeren op fatbikes in park De Kommel, achter het gemeentehuis.

Inwoners willen graag meer fatbike vrije-zones, maar zo'n verbod is juridisch niet eenvoudig. “In de wegcode geldt een fatbike in principe als een gewone elektrische fiets,” zegt Vandael. “Een breed verbod zou dus ook mensen met een gewone elektrische fiets treffen. Dat is dus ook het geval in park De Kommel. Om alleen fatbikes te verbieden, moet je ze erkennen als aparte voertuigcategorie. Dat raden we niet aan, want dan hol je achter de feiten aan. Er komt altijd wel weer een nieuw vervoermiddel op de markt.”

Al merkt de Brusselse politie de laatste maanden dat fatbikes ook hier aan terrein winnen. "Dat komt deels door de strengere regelgeving rond elektrische steps", zegt David Stevens van de politiezone Brussel Hoofdstad Elsene. "Jongeren gaan op zoek naar alternatieven, waar bijvoorbeeld geen leeftijdsbeperking voor is. Het is dus belangrijk dat we nu al sensibiliseren, zodat de fatbike niet dezelfde problemen zal kennen als de elektrische step. Als ik naar Nederland kijk, vrees ik daar voor."

De politie is daar wel op voorbereid, zegt Stevens. “We wisten al langer dat de fatbikes ook hierheen zouden komen, maar het was eerst urgenter om in te zetten op elektrische steps. Daar zien we dat gebruikers intussen beter op de hoogte zijn van de regelgeving. Bij fatbikes is dat minder het geval. Daarom zullen we binnenkort via TikTok en andere platformen sensibiliserende video's verspreiden.”

Stevens herinnert er onder meer aan dat een fatbike maximaal 25 km per uur mag rijden. "Sommige mensen kopen modellen die sneller gaan, vanuit het idee dat het wel legaal zal zijn, gezien het verkocht wordt. Maar dat is natuurlijk niet zo."

Ook Vias werkt aan een advies, en benadrukt dat het belangrijk is om proactief te handelen. "Het is zeker nog geen groot probleem in België, maar we moeten alert blijven. Opgevoerde fatbikes moeten uit het verkeer gehaald worden en jongeren en ouders moeten goed weten wat wel en niet mag. We moeten inzetten op sensibilisering en gerichte handhaving, zodat Brussel en andere Belgische steden niet dezelfde problemen kennen als Nederland."