Akkoord over Kwartelveld: zeventig nieuwe woningen, maar stadslandbouw blijft

Nieuwe woningen bouwen en tegelijk veel open ruimte behouden, op de veelbesproken Kwartelveldsite in Watermaal-Bosvoorde is er een fel bevochten akkoord over tussen de bouwheer en de uitbaters van de stadsboerderij.

In theorie is Kwartelveld een lap van 3 hectare bouwgrond van huisvestingsmaatschappij Logis-Floréal. De voorbije dertien jaar stond de naam echter vooral synoniem voor de stadsboerderij die zich er geleidelijk vestigde sinds 2012. Een schapenweide, serres en akkers voor groenteteelt, bloemen om zelf te oogsten en een ontmoetingsplek voor de buurt, het is er allemaal.

Als het Kwartelveld (soms ook Kwartelzang genoemd) het nieuws haalde, was dat vooral door een conflict tussen de voorstanders om het terrein te gebruiken voor sociale woningbouw en de verdedigers van de stadslandbouw. De plek werd daarmee een van de symbolen van een strijd die ook elders in het gewest woedt en ook een politieke vertaling kreeg. Vereenvoudigd: socialisten willen woningen bouwen, groenen willen open ruimte behouden.

Akkoord

Vandaag hebben de drie belangrijkste partijen (de vzw Chant des Cailles, de Brusselse gewestelijke huisvestingsmaatschappij (BGHM) en de lokale huisvestingsmaatschappij Logis Floréal) echter een akkoord over de toekomst van de site. Dat schrijft La DH en bevestigt bouwheer BGHM. Die wil dit jaar nog een bouwvergunning indienen voor een project dat zeventig woningen combineert met het behoud van de stadslandbouw.

In diezelfde gecombineerde bouwaanvraag vraagt de stadsboerderij meteen ook om eigen lokalen voor de landbouwactiviteiten op te trekken. Beide bestemmingen verbinden op die manier hun lot met elkaar. Zolang er geen vergunning is voor de woningen, kan ook de boerderij niet bouwen en omgekeerd.

Intergenerationeel wonen

De zeventig woningen moesten eerst bestaan uit 56 sociale woningen en 14 woningen voor middeninkomens. Gezien de onzekere politieke context wil de BGHM zich vandaag echter niet meer vastpinnen op een verdeelsleutel. Een aantal van de gebouwen zullen voorbehouden worden voor studio’s en gemeenschappelijke delen. Het is de bedoeling om die gebouwen te gebruiken voor intergenerationeel wonen. Het merendeel van de gebouwen komt langs de Kwartellaan (zie plan onderaan het artikel).

De stadsboerderij van haar kant zal het met minder plaats moeten doen, maar krijgt in ruil wel zekerheid voor de toekomst. Tot nog toe beschikte het initiatief immers slechts over een tijdelijke gebruiksovereenkomst. De weide voor de schapen krimpt en ook aan de oppervlakte voor de tuinbouw wordt geknabbeld.

Binnen de vzw die de stadsboerderij ondersteunt, leidde de overeenkomst tot moeilijke debatten. De algemene vergadering stemde dan wel in met het akkoord, veel leden vinden ook dat de vzw zich moest blijven verzetten tegen de bouwplannen. Tegelijk leefde het besef dat de stadsboerderij de slechtere kaarten had. “We zijn uiteindelijk maar de gebruikers van een terrein waar we nu al jaren gratis mogen over beschikken”, zegt Antoine Sterling, die herder is op het terrein. “Het is een beetje moeilijk om aan de eigenaar te blijven zeggen dat hij niet op zijn eigen terrein mag bouwen, dat ook nog eens voor woningen voorbestemd is.”

De polarisatie van de voorbije jaren droeg er ook toe bij dat de twee projecten – wonen en stadslandbouw – uiteindelijk vooral naast elkaar zullen bestaan, vrezen sommigen. “Dat is ergens jammer, het had een volledig geïntegreerd voorbeeldproject kunnen worden, waarin je de bewoners van de sociale woningen ook betrekt bij de stadslandbouw”, betreurt Patricia Deuse, die lang actief was op de stadsboerderij.

Bij de BGHM wijst men er net op dat de stadslandbouwers ook een lokaal in het woningendeel zullen kunnen gebruiken. "Het hele woningproject is echt bedacht met veel respect voor de stadslandbouw op de site", zegt directeur Studies Taïssa Bielyszew. "Dit project bewijst dat je wel kunt bouwen en tegelijk open ruimte behouden."

Een akkoord en een bouwaanvraag zijn twee belangrijke stappen naar de toekomst. Toch betekenen ze nog niet dat morgen de graafmachines aanrukken op het Kwartelveld. De BGHM verwacht pas een bouwvergunning tegen eind volgend jaar. Het blauw-groene gemeentebestuur zal zich wellicht tegen kanten, maar heeft geen doorslaggevende stem.

Bouwstop

En zelfs met een bouwvergunning blijven nog verschillende vraagtekens over. Sociale woningen bouwen kost immers geld en het Gewest zit op zwart zaad. In de regering in lopende zaken ergerde Open VLD zich de voorbije maanden al openlijk aan de grote bedragen die nog steeds naar sociale woningbouw gaan. Een beslissing over de financiering van nieuwe woningbouwprojecten is wellicht pas voor de volgende Brusselse regering. En die laat niet alleen al anderhalf jaar op zich wachten, ze zal ook een erg krappe investeringsmarge hebben.

Alsof dat nog niet genoeg is, hangt ook de bouwstop nog als zwaard van Damocles boven grote bouwprojecten in het gewest. De Franstalige rechtbank van eerste aanleg kondigde die bouwstop drie weken geleden af, na een klacht van We are Nature.brussels, die voor het behoud van open ruimte ijvert. Wat de precieze gevolgen zijn van dat vonnis, is vandaag nog steeds niet helemaal duidelijk. De Brusselse regering liet nog eens weten dat haar administraties de uitspraak nog steeds bestuderen.

Correctie: de bouwstop werd afgekondigd door de Franstalige rechtbank van eerste aanleg, niet door het Grondwettelijk Hof.