Smartphoneverbod en nieuwe minimumdoelen: dit verandert op 1 september in het onderwijs

Strengere regels tegen spijbelen, extra lessen Nederlands voor wie het nodig heeft, nieuwe minimumdoelen, een vernieuwd leerplan rooms-katholieke godsdienst én een algemeen smartphoneverbod: dit zijn de veranderingen in het onderwijs bij de start van het nieuwe schooljaar.

1. Strengere aanpak van spijbelen

Voortaan verliezen ouders van leerlingen die in één schooljaar dertig halve dagen of meer ongewettigd afwezig zijn, hun schooltoeslag. Tot nu toe gebeurde dat pas na twee opeenvolgende schooljaren. De schooltoeslag is een jaarlijkse steun voor gezinnen met een laag inkomen.

In 2023-2024 kregen de ouders van 502.911 leerlingen zo’n toeslag. Voor 8.223 leerlingen werd die toen teruggevorderd, een lichte stijging tegenover het jaar voordien. Door de strengere regels zal dat aantal vermoedelijk toenemen.

2. Extra lessen Nederlands

Leerlingen in basis- en secundair onderwijs met een taalachterstand, krijgen vanaf dit schooljaar tot drie uur bijkomende lessen Nederlands per week. Ook de OKAN-klassen voor anderstalige nieuwkomers worden hervormd tot volwaardige taalklassen met een kennisrijk curriculum. Zo moeten leerlingen sneller doorstromen naar het reguliere onderwijs. Daarnaast wordt de eerste graad van de B-stroom aangepast om anderstalige leerlingen beter te ondersteunen.

Onderwijsminister Zuhal Demir (N-VA) benadrukt het belang: “taalachterstand is een last die je een leven lang meesleurt. Hoe sneller we die van kinderen hun schouders halen, hoe sterker ze in de klas en in het leven staan.”

3. Nieuwe minimumdoelen

Minister Demir stelde in juni de nieuwe minimumdoelen voor. Die bepalen wat kleuters en lagere schoolkinderen zeker moeten leren. De vorige versie dateerde nog van 1997. De nieuwe doelen leggen opnieuw meer nadruk op kennis en zijn veel concreter.

In schooljaar 2025-2026 blijven de huidige eindtermen gelden, maar scholen mogen de nieuwe doelen al vrijwillig gebruiken. Vanaf 2026-2027 worden ze verplicht voor kleuters en de eerste drie leerjaren, maar enkel voor Nederlands, wiskunde en wetenschappen & techniek. Voor andere vakken blijft de invoering nog optioneel, en de hogere klassen werken voorlopig verder met de oude eindtermen.

In 2027-2028 gaat het sneller. Dan gelden voor kleuters en het eerste tot derde leerjaar de nieuwe doelen voor alle vakken, zoals geschiedenis, aardrijkskunde, muzische vorming en ICT. In het vierde en vijfde leerjaar zijn de nieuwe doelen dan verplicht voor de kernvakken, terwijl scholen voor de andere vakken nog keuzevrijheid hebben. Het zesde leerjaar mag al proefdraaien, maar is nog niet verplicht.

Vanaf 2028-2029 stapt ook het vierde leerjaar volledig over. In het vijfde en zesde leerjaar blijven de kernvakken intussen vernieuwd, maar andere vakken volgen later. In 2029-2030 worden ook voor het vijfde leerjaar alle nieuwe doelen verplicht en gelden in het zesde leerjaar de nieuwe doelen voor Nederlands, wiskunde en wetenschap. Voor de overige vakken is er dan nog een overgangsperiode.

4. Vernieuwd leerplan rooms-katholieke godsdienst

Ook het vak rooms-katholieke godsdienst krijgt voor het eerst in 26 jaar een update. Het nieuwe leerplan wordt vanaf dit schooljaar stapsgewijs ingevoerd en wordt in 2027 verplicht. De klemtoon ligt op religieuze geletterdheid: meer kennis over de christelijke traditie en de link met actuele thema’s zoals migratie, ecologie en vrede.

Het plan, goed voor 196 pagina’s, is opgesteld na een bevraging bij 14.000 leerlingen, ouders en leerkrachten. Volgens Jürgen Mettepenningen, die namens de bisschoppen meewerkte, sluit het aan bij de vraag van leerlingen naar meer lessen over vrede en samenleven.

Het leerplan werkt rond tien existentiële thema’s, zoals goed en kwaad of verbondenheid en gemis, met Bijbelse verhalen als insteek voor gesprekken over actuele kwesties. Zo wordt de uittocht uit Egypte verbonden met de situatie van klimaat- en oorlogsvluchtelingen. Ook paus Franciscus’ visie op ecologie krijgt een plaats.

5. Smartphoneverbod gaat in

Vanaf dit schooljaar geldt in Vlaanderen een smartphoneverbod in lagere en middelbare scholen. In de derde graad secundair geldt het verbod alleen tijdens de lessen; buiten de lesuren mogen scholen zelf kiezen of gsm’s toegelaten zijn.

Het verbod geldt niet enkel voor smartphones, maar ook voor andere slimme toestellen zoals smartwatches. Voor leerlingen met medische noden of specifieke onderwijsbehoeften kan een uitzondering worden gemaakt, bijvoorbeeld voor kinderen met diabetes die hun suikerwaarden moeten opvolgen.

Volgens onderwijsminister Zuhal Demir (N-VA) is het “een kwestie van gezond verstand”. Het verbod moet zorgen voor meer concentratie en betere prestaties, maar ook voor een beter sociaal klimaat op school en meer beweging tijdens de pauzes. Daarnaast beschermt het de privacy van leerlingen en leerkrachten, door het risico te beperken dat er beelden worden gemaakt en verspreid.

Ook in het Franstalig onderwijs geldt een verbod op recreatief gebruik van gsm’s en andere toestellen die met het internet verbonden zijn. Dat verbod werd eerder al aangekondigd en gaat nu ook vanaf dit schooljaar in.