Henegouwenkaai als nieuw symbool voor autoluwer Brussel: ‘Op termijn onvermijdelijk’

De noodgedwongen autoluwe fase op de Henegouwenkaai in Molenbeek doet Brusselaars luidop dromen van een kanaaloever zonder wagens. Fietsers en voetgangers vieren er vandaag hoogtij, maar volgende week starten werken die auto’s weer beperkt moeten toelaten. "We denken hier niet na zoals in Parijs, het enige doel is om de verkeerssituatie zo snel mogelijk te herstellen.”

Door hardnekkige stabiliteitsproblemen aan de kademuren krijgt de Henegouwenkaai al bijna een jaar geen wagens meer te slikken. Daar zou vanaf deze zomer verandering in moeten komen: volgende week start de Haven van Brussel met verstevigingswerken die opnieuw beperkt autoverkeer mogelijk moeten maken.

Brussel Mobiliteit staat echter op de rem. Het agentschap is bevoegd voor het verkeer op de Henegouwenkaai en wil de weg en de gesloten voetgangersbrug ter hoogte van hotel Meininger niet zomaar heropenen. “We zullen de veiligheid eerst moeten evalueren”, klinkt het daar.

Het is evenwel de bedoeling van de werken die de Haven plant om het autoverkeer voor bewoners weer op te starten en de bouw van zo’n 120 appartementsblokken op de vroegere Cowboy-site nieuw leven in te blazen.

Parijs

Intussen heeft de nieuwe verkeerssituatie verschillende Brusselaars doen dromen van een permanent autoluw aangezicht voor de Henegouwenkaai. Want nu de lente mondjesmaat binnensijpelt, is de strook langs het water helemaal ontbolsterd als speelveld voor wandelaars, fietsers en steppers.

Er gaan steeds meer stemmen op om de kaai autovrij te houden. Momenteel is enkel de Henegouwenkaai afgezet voor wagens, maar auto's rijden wel nog op de Koolmijnenkaai, tussen Sainctelette en de Vlaamsepoort.

Voor Dimitri Strobbe, die een topfunctie bekleedt bij Brussel Mobiliteit, mag ook dat verkeer op de schop. Hij brak vorige week via het socialemediaplatform Linkedin – in eigen naam – een lans om het kanaal om te vormen in een “levendige, groenblauwe stadsruimte”.

“Kijk naar Parijs”, schreef hij. “In 2016 werden de kades van de Seine autovrij gemaakt. Sindsdien zijn ze uitgegroeid tot bruisende publieke ruimtes waar mensen wandelen, fietsen, sporten, ontspannen. Stadsleven verbonden met water, natuur en rust. Stedelijke ademruimte.” Zijn post kreeg met ruim driehonderd likes heel wat bijval.

“Helaas denken we in Brussel niet zoals in Parijs, maar denken we na over hoe we weer zo snel mogelijk de verkeerssituatie kunnen herstellen - met auto’s”, zegt Strobbe in een reactie aan BRUZZ.

“Dat is jammer, want hier liggen veel mogelijkheden. Er zou plaats vrijkomen voor horeca en terrassen, extra groen, sportplaatsen, schaaktafels, ... Een plek voor ontmoeting, beweging en rust. Bovendien kan je een synergie creëren met de Dansaertstraat.”

'Niet meer of minder files’

Ook activist Gerben Van den Abbeele, die dagelijks op de Henegouwenkaai fietst, is te vinden voor het idee van Strobbe. “Op lange termijn is het onvermijdelijk dat er minder autoverkeer zal zijn aan kanaaloevers”, denkt hij.

“Sinds de coronaperiode is het fiets- en wandelpad aan de Henegouwenkaai te klein. De verhouding tussen auto’s en actieve weggebruikers is niet meer in evenwicht.”

Van den Abbeele maakt zich bovendien sterk dat op de kleine Ring, waarnaar automobilisten moeten uitwijken die van de Vlaamsepoort richting de Ninoofsepoort rijden, het verkeer niet meer of minder verstopt is sinds de Henegouwenkaai deels op slot is gegaan voor wagens. “De files die daar wel nog zijn, worden veroorzaakt door het mobiliteitsplan van de Stad Brussel. Dat is niet nieuw.”

Lees verder onder de foto

Opeenstapeling werken

Er zijn ook praktische argumenten om van de Henegouwenkaai een autoluwe promenade te maken, vindt Strobbe. Door de opeenstapeling van werken op de as – ook aan Sainctelette ligt de weg open door een werf van Brussel Mobiliteit – en de bouwwerf naast koffiezaak Koul, is het er voor auto’s sowieso moeilijk manoeuvreren. Ook Vivaqua werkt aan de kaai.

"Er ligt een uitgelezen kans om van deze natuurlijke testfase gebruik te maken om de nodige veranderingen door te voeren", vindt hij. "Er zullen de komende jaren namelijk verschillende werken blijven aanhouden.”

Brussels minister van Mobiliteit Elke Van den Brandt bevestigt aan BRUZZ dat bewoners met auto's opnieuw toegang zullen krijgen tot de kaai na de werken van de Haven. “Maar doorgaand verkeer zal nog steeds niet mogelijk zijn. Bovendien moeten we de kaaien op middellange termijn absoluut herzien”, voegt de minister toe.

“Er zijn langs het kanaal al stukjes vergroend en voor de Koolmijnenkaai lopen er gesprekken met het gemeentebestuur van Molenbeek om er op termijn enkel bestemmingsverkeer toe te laten.” De contacten daarover dateren wel van de vorige legislatuur.

‘Eenzame strijd’

Volgens Van den Abbeele wringt daar net het schoentje. “De gemeente Molenbeek boycot de meeste initiatieven om autoverkeer terug te schroeven, vrees ik. Het debat is zo dogmatisch geworden. De gentrificatiekaart wordt om de haverklap bovengehaald, alsof het een strijd is tussen de witte middenklasse en de Molenbeekse bevolking. Good Move (het gewestelijke mobiliteitsplan, red) heeft helaas wonden geslagen, maar ik hoop dat die storm is gaan liggen.”

Van den Brandt geeft toe dat de strijd voor autoluwere wegen “eenzaam” is. “Het is een kwestie van volhouden, maar er zijn lichtpuntjes. In laag-Molenbeek is de studiefase voor Good Move opgestart en we proberen werk te maken van een filter ter hoogte van Graaf van Vlaanderen. Ook de heraanleg van Sainctelette en het park dat minister Alain Maron (Ecolo) aan de Akenkaai opende, zijn stappen in de juiste richting”, zegt de Groen-minister.

In de marge hoopt Van den Brandt op termijn ook werk te kunnen maken van een autovrije brug aan de Vlaamsepoort en moet het transitverkeer ook op de Gentsesteenweg op de schop. “Dit debat moet ook over andere kaaien gaan: de Koolmijnenkaai, de Akenkaai, de Mariemontkaai. De visie daarrond is dat we die kanaaloevers groener, leefbaarder en autoluwer willen maken.”

Fietsstraat

Filosoof en econoom Philippe Van Parijs gelooft dat de Henegouwenkaai alle troeven in handen heeft om die beweging in gang te zetten.

“Wellicht evolueert de kaai permanent naar een fietsstraat, waarbij enkel bewoners en handelaars toegang krijgen met de auto. Voor dat plaatselijk verkeer vind je wel oplossingen. Het is belangrijk om te herhalen dat het transitverkeer nu al zonder grote problemen naar de kleine Ring verplaatst is. Dat is een belangrijke garantie om de stap richting een autoluwe Henegouwenkaai te zetten.”

In het geval van een fietsstraat zou er naast het water extra ruimte moeten komen voor voetgangers, voegt Van Parijs toe.

Van den Abbeele hoopt op termijn op goodwill van de gemeente Molenbeek. “Het is toch cruciaal dat je in een van de meest dichtbevolkte wijken van het land meer groen en meer bewegingsruimte creëert. Anders straft de gemeente haar eigen bewoners.” Uitgerekend vandaag kwamen buurtbewoners bovendien samen op de (nog onbebouwde) Depot-werf om op te roepen tot meer groene ruimten in de wijk.

Of er na de tijdelijke werken die de Haven volgende week opstart uiteindelijk ook weer transitverkeer komt en de oude verkeerssituatie dus hersteld wordt, zal uiteindelijk een politieke keuze zijn.

Sowieso zullen er na de tijdelijke ingrepen van de komende maanden eerst nog structurele werken nodig zijn om de stabiliteit van de kaai te verbeteren. Pas dan zou doorgaand verkeer opnieuw toegelaten kunnen worden.

De Molenbeekse schepen van Mobiliteit Saliha Raiss (Vooruit) en Hoome, de vastgoedontwikkelaar achter het bouwproject Depot, waren niet bereikbaar voor een reactie.