Hippodroomproject: waar het woud botst met de stad

In Ukkel, aan de rand van het Zoniënwoud, verzetten natuurverenigingen en omwonenden zich al jaren tegen de plannen van de nv Drohme om de oude hippodroom van Bosvoorde om te vormen tot een hip recreatiepark. In september werd de bouwvergunning voor de zoveelste keer geannuleerd, maar het Gewest leverde zopas alweer een nieuwe af.

In het zachte herfstzonnetje is het aangenaam toeven op de grote, bijna lege tribune van de renbaan. Op de piste geen rennende raspaarden meer, wel een stoet aan wandelaars, joggers, fietsers, hondenuitlaters en golfers die met hun karretje op weg zijn naar het golfterrein in het midden van de ring.

Daar oefenen enkele spelers hun slag, terwijl twee robotmaaiers en een sproeiwagentje hun best doen om het golfgras strak en frisgroen te houden. Op de achtergrond vervolledigen de machtige oude beuken van het Zoniënwoud het panorama.

Een vredige, idyllische plek, zo lijkt het op deze doordeweekse middag, maar achter de schermen woedt rond deze site al jaren een bitse juridische strijd tussen exploitant Drohme, die met allerlei activiteiten leven in de brouwerij wil brengen, en enkele natuurverenigingen en buurtbewoners die dit Natura 2000-terrein het liefst zouden teruggeven aan het woud.

Voorlopig staat Drohme op winst: amper elf dagen nadat de Raad van State de bouwvergunning had vernietigd, reikte het Gewest eind september een nieuwe uit. “Hier is ie,” zegt Olivier Poulaert, CEO van Drohme Invest, terwijl hij in zijn kantoor achter de golfshop een dikke stapel papier op tafel legt. “Ik denk dat het intussen onze vierde bouwvergunning is. Telkens hebben we de plannen bijgesteld.”

Fotoshoot van influencers

Poulaert neemt BRUZZ mee naar buiten voor een kleine rondleiding langs de magnifiek gerestaureerde gebouwen van de hippo­droom: de grote tribune, waar ondertussen twee influencers bezig zijn met een foto­shoot, de wedloketten, de stallen. “Alles kan afgehuurd worden, voor korte of lange tijd,” legt hij uit. Zo zijn de ruimtes aan de achterkant van de grote tribune verhuurd aan een rockschool, een bloemiste, een cyclocrossvereniging en een groot keramiek­atelier. Dat laatste verhuist binnenkort naar de stallen.

De wandeling gaat langs het café-restaurant Le Pesage, vroeger het weeglokaal waar de jockeys met zadel en al gewogen werden. De zaak heeft na Woodpecker weer een nieuwe uitbater, dezelfde als die van het golfclubhuis, maar is nog zoekende naar het juiste concept en daarom niet altijd open. Ook Le Pesage kan afgehuurd worden, voor feestjes tot 150 man, zegt Poulaert. “Voor grotere bijeenkomsten, tot 500 personen, mogen we een tent zetten.”

Zo stond de afgelopen weken de blauw-­gele tent van D’Or et de Sang op het terrein, een paardencircus voor jong en oud. ”We richten ons op drie groepen,” legt Poulaert uit. “Families, buitensporters en bedrijven die teambuildings willen organiseren.”

Al honderdvijftig jaar is deze plek in het Zoniënwoud een site voor vrije tijd en entertainment. In 1878 werd de renbaan van Bosvoorde (die grotendeels op grondgebied Ukkel ligt) aangelegd op een terrein van 32 hectare in de zoom van het woud. Het initiatief ging uit van koning Leopold II. Die was geregeld te zien in de koninklijke loge, terwijl de bourgeoisie op de tribunes zat en het gewone volk de paardenrennen van op het grasveld in het midden van de piste volgde.

De hippodroom werd uitgebaat door de Koninklijke Vereniging ter Veredeling van Paardenrassen en de Ontwikkeling van Wedrennen en kende zijn gouden jaren tussen de twee wereldoorlogen. Daarna kalfde de populariteit af, mede door de concurrentie van andere loterijen en weddenschappen.

Omdat het aantal paardenkoersen fors verminderde, zocht de vereniging onderhuurders. In 1987 ging de Brussels Golf Club open, een terrein met negen holes. Voorts kwamen er regelmatig circussen langs en nam ook nachtclub Mezzanine haar intrek in de beschermde, maar ondertussen flink verloederde gebouwen.

In 1995 deed de Koninklijke Vereniging de boeken dicht. Voor het Brussels Gewest, dat de hippodroom had overgeërfd van de federale overheid, begon een lange zoektocht naar investeerders voor de renovatie van dit erfgoedpareltje.

Begin jaren 2000 zette toenmalig minister-­president Charles Picqué (PS) zijn schouders onder het dossier. Hij kon niet meer aanzien dat de hippodroom aftakelde, terwijl het zuiden van de stad volgens hem een recreatieplek voor gezinnen nodig had.

Krakers en vandalen

Aanvankelijk werd gezocht naar een privéspeler die de hele site zou restaureren en uitbaten, maar de gebouwen waren na de doortocht van krakers, vandalen en taggers in zo’n erbarmelijke staat dat niemand zich aan het project waagde.

Het Gewest besloot daarop zelf de restauratie van de gebouwen te financieren. De renbaan werd in 2012 in erfpacht gegeven aan de Maatschappij voor Stedelijke Inrichting (MSI) die de hippodroom moest ontwikkelen en de historische gebouwen moest restaureren, wat ondertussen grotendeels gebeurd is.

Voor de uitbating werd een project­oproep gelanceerd. De VO Group, een communicatiebureau gespecialiseerd in evenementen, haalde het met haar plan voor een Drohme Melting Park, een ‘next generation’ recreatiepark rond sport, natuur, cultuur, ontspanning en educatie met een 35-meter hoge uitkijktoren als kers op de taart. De vervolgens opgerichte nv Drohme Invest kreeg een concessie
voor vijftien jaar, intussen verlengd met vijf jaar.

De nv nam midden 2014 het beheer van de golfclub en het clubhuis over, ging op zoek naar een horeca-exploitant voor Le Pesage en begon allerlei events te organiseren. Ze bereikte ook een akkoord met La Terrasse O2, dat sinds 2003 elke zomer een gigantische guinguette met palmbomen, lounge­zetels, chique restaurant en een minizwembadje neerzette op het terrein. De tropische afterworkparty’s en hippe dansfeestjes, rijk aan bubbels en cocktails, kregen daarmee een vervolg.

Al snel kwam er hevige kritiek van de buurtbewoners, maar ook van verenigingen als de Vrienden van het Zoniënwoud, Natagora, Brussel Natuur en van de Ukkelse wijkcomités. De vele evenementen waren schadelijk voor de biodiversiteit en verhoogden de verkeersdrukte in de wijk, zo klonk het.

Drohme kreeg desondanks een milieuvergunning, met behoorlijk strenge voorwaarden, en vervolgens een stedenbouwkundige vergunning waartegen de tegenstanders meteen in beroep gingen bij de Raad van State. Het was de start van een juridische procedureslag – vergunningen werden aangevraagd, verkregen en telkens weer aangevochten – die tot op vandaag voortduurt.

Belangrijke inzet van de strijd werd de grote – onofficiële – parking naast de hippodroom, waarvoor Drohme formele toestemming vroeg. Sinds jaren staan op dat terrein auto’s gestald, maar de omwonenden en verenigingen achterhaalden dat het op het Gewestelijke Bestemmingsplan (GBP) ingekleurd is als bos en dat het zich bovendien boven een waterwinningsgebied bevindt.

In 2020 nam de nieuwe Brusselse regering het vastgelopen dossier in handen. Leefmilieu Brussel kreeg een grote rol in het beheer en de site werd uitgeroepen tot tweede ‘Brusselse Toegangspoort’ tot het Zoniënwoud, oftewel een sas tussen de stad en het woud.

Leefmilieu Brussel zou instaan voor de natuursensibilisering en moest het geplande woudhuis beheren. Het maakte van de piste een lineair park en legde een ontspanningsweide met speelruimte aan binnen de ring.

Hiervoor moest Drohme een stuk van zijn golfterrein afstaan, waardoor het golfparcours iets ingekort werd. Het bedrijf zag zich genoodzaakt zijn project ook anderszins te downsizen: geen schaatsbaan, zoals gewild, geen tweede restaurant bij het boswachtershuis.

Met haar bemoeienis hoopte de Brusselse overheid de tegenstanders te vermurwen en het project weer op de rails te krijgen, maar de rust keerde niet terug. Want de regering besloot – ter ondersteuning van Drohme Park – het GBP deels te wijzigen en het stuk boszone van de parking te veranderen in een zone voor collectieve uitrusting. Voor de buurt en de verenigingen een nieuwe reden om naar de Raad van State te trekken.

Simpel café

Op dit moment heeft Drohme weliswaar een bouw- en milieuvergunning, maar er loopt een annulatieberoep zowel tegen de milieuvergunning als tegen de aanpassing van het GBP. “En tegen de nieuwe stedenbouwkundige vergunning gaan we wellicht ook in beroep,” zegt Karin Stevens, die in het bestuur zit van zowel Brussel Natuur, de Vrienden van het Zoniënwoud als de Ukkels vereniging van wijkcomités. “Het gaat wel degelijk om een Natura 2000-gebied, een site die aangeduid is als ‘Toegangspoort’ naar het woud. Een simpel café en wat educatieve activiteiten zijn op hun plaats, net zoals de nieuwe ontspanningsweide en de eenvoudige speeltuin met boomstammen. Die zijn geweldig. Maar alle evenementen, incentives en teambuildings horen hier niet thuis. Ze zijn niet goed voor het bos.”
Stevens geeft een voorbeeld. “In de zomer overtreedt La Terrasse O2 regelmatig de geluidsnormen. Omwonenden kunnen hun ramen niet openen door het lawaai. Het spreekt voor zich dat dat ook impact heeft op de fauna in het bos. En nu mogen ze ook een tent voor vijfhonderd man neerzetten.”

Voor de parking is ze onverbiddelijk. “Dat is ontoelaatbaar, zo duw je het bos verder weg. Het is ook niet nodig. De hippodroom is perfect bereikbaar met het openbaar vervoer.”

Maar voor Drohme-CEO Olivier Poulaert is het parkeerterrein een vereiste om het project te kunnen realiseren.” Hij betreurt dat het Drohme Park door de aanslepende procedures veel vertraging heeft opgelopen. “We zitten in de helft van onze concessie en van onze intussen aangepaste plannen is maar 60 procent uitgevoerd,” zegt hij.

Hij wil er nu volop voor gaan. Deze herfst moet er naast het golfterrein een minigolf verschijnen, “iets heel vernieuwends, met landart”. Voorts wil hij verder investeren in de binneninrichting van de gebouwen en de grote ruimte onder de tribune exploiteren die vrijkomt door het vertrek van het keramiek­atelier. “We hebben meer activiteiten nodig zodat er meer volk naar de site komt.”

In een volgende fase hoopt hij te kunnen investeren in een boomtoppenparcours en de uitkijktoren. “Dat moet met een aparte vergunning.”

Dat zijn opponenten zich zullen blijven verzetten, daar twijfelt hij niet aan. “Het zijn dogmatische mensen met maar één doel: Drohme stoppen. Ze willen dat er weer bomen geplant worden, net als 150 jaar geleden. Maar dat is niet het project dat het Gewest voor ogen heeft.”

“Bomen planten op de plek waar nu die parking is, zou inderdaad een goed idee zijn,” reageert Stevens. “Die strook was ooit een weide, je moet de natuur herstellen.” En ja, de verenigingen geven de strijd niet op. “Vleermuizen, vogels en andere fauna stemmen niet, ze kunnen zich niet verdedigen. Daarom doen wij het, wij vertegenwoordigen de biodiversiteit, waarmee het overigens slecht gesteld is,” zegt ze. “Wij procederen dus niet als hobby. Eerlijk, de tijd die erin kruipt zou ik liever in het bos doorbrengen.”