De Nederlandstalige partijen: verrassingen bij de vleet

Groen is de onbetwiste winnaar aan Nederlandstalige kant in Brussel. De Open VLD van Guy Vanhengel krijgt dan weer een mokerslag. Wellicht krijgen we een coalitie met Groen, Open VLD en One.brussels aan Vlaamse zijde.

Wie de Vlaamse resultaten in Brussel zondag volgde deed dat wellicht met open mond. De stembusgang zat dan ook vol verrassingen: de enorme klap die Open VLD kreeg is er zo een. 11 procent achteruit en bijna 3.000 voorkeurstemmen minder voor lijsttrekker Guy Vanhengel, dat weegt zwaar.

De andere klassieke partijen deden het ook al slecht, met een duidelijke achteruitgang van One.brussels en CD&V. “Voor elk van die drie traditionele partijen is dit het allerslechtste resultaat sinds de oprichting van het Gewest in 1989,” weet VGC-griffier Daniël Buyle. “Dan mag je toch al van een politieke aardverschuiving spreken.”

Plots veel meer Vlaamse stemmen

Maken ook deel uit van die aardverschuiving: Agora, dat uit het niets een zetel verovert en de PVDA, die naast de 10 Franstalige zetels van PTB ook een Nederlandstalig zitje binnenhaalt, zij het dankzij een lijstverbinding met Dier-Animal. Een beetje onder de radar haalde ook Be.one van Abou Jahjah trouwens ruim 3.000 stemmen.

Genoeg redenen dus voor openvallende monden en dan hadden we het aantal stemmen op Vlaamse lijsten nog niet in kaart gebracht. Dat groeit in een klap met een derde, tot net geen 70.000 stemmen. Dat is een recordaantal en ook het hoogste aandeel in het totale stemmenaantal sinds de allereerste gewestverkiezingen in 1989. Het aandeel ‘Vlaamse’ stemmen ligt net als toen opnieuw op 15,3 procent.

De plotse sprong vooruit kan verschillende oorzaken hebben, die allemaal een toevloed van niet-klassieke Vlaamse stemmen inhouden. Een deel komt wellicht van anderstalige stemmen voor het harde discours van N-VA en Vlaams Belang. Of van een tegenbeweging, waarbij progressieve anderstaligen de groei van N-VA net wilden verhinderen met een stem voor Groen. Maar ook de aanpassing van de kiesschermen, waarbij alle partijen nu meteen zichtbaar zijn voor alle kiezers nog voor ze een taalgroep kiezen, speelt wellicht mee.

Fundamenteler lijkt de Vlaamse gemeenschap in Brussel ook aan populariteit te winnen. Steeds meer leerlingen met anderstalige roots studeren af aan Nederlandstalige scholen in Brussel en gaan nu ook stemmen.

“Ook buiten die scholen zie je dat,” zegt Daniël Buyle, decennialang griffier bij de Vlaamse gemeenschapscommissie. “Brusselaars stemmen nu veel stedelijker en inhoudelijker en minder volgens communautaire breuklijnen. We hebben jaren gedacht dat al die Vlaamse investeringen in onderwijs en cultuur geen enkele vertaling kregen in de kiesresultaten, maar het lijkt nu toch te lonen.”

Blauwe baas in Brussel

De afgetekende winnaar van de stembusgang is Groen, dat boven de 20 procent springt. De partij zet daarmee zijn gestage groei in het gewest voort. Aan Nederlandstalige zijde zijn de ecologisten nu aan zet. Bij verschillende partijen luidt het – off the record – dat we wellicht een samenwerking tussen Groen, Open VLD en One.brussels krijgen, toch als het aan de Brusselse gekozenen ligt.

Het is uitkijken of Guy Vanhengel dan niet meteen de scepter doorgeeft aan zijn gedoodverfde opvolger Sven Gatz, die vanop de lijstduwersplaats uitstekend scoorde op een lijst die verliest. Enkel afspraken met het Vlaamse niveau kunnen nog roet in die maaltijd gooien. Als N-VA daar samengaat met Open VLD en SP.A bijvoorbeeld, dan kan het dat men dezelfde coalitie in Brussel wil.

Els Ampe, de grote concurrente van Sven Gatz, zette in Vlaanderen een mooie score neer, en liet overigens al weten dat zij het leadership van de Brusselse Open VLD claimt. De sluimerende rivaliteit tussen Vanhengel en Ampe komt daarmee voor het eerst duidelijk naar buiten.

CD&V zet zijn historische krimpbeweging in Brussel ondertussen verder. Van de 27 procent van 30 jaar geleden smolten er elk jaar een paar procentpunten weg. Deze keer resten nog 7,5 procent. De partij die al drie decennia lang in elke Brusselse regering zat zou deze keer wel eens uit de boot kunnen vallen.