Academici zien zes B-scenario's mocht Brusselse formatie crashen

Het is deze week erop of eronder voor de Brusselse regeringsformatie. Als de gesprekken (weer) op niets uitdraaien, zijn er volgens een groep academici zes alternatieve scenario's mogelijk.

Het Brussels Gewest zit negen maanden na de verkiezingen van 9 juni 2024 nog steeds zonder volwaardige regering. De komende dagen moet duidelijk worden of de informateursopdracht van het duo De Beukelaer (Les Engagés) -Van den Brandt (Groen) ergens toe leidt.

Bij een crash zal de uitgebluste regering-Vervoort weer verder moeten strompelen in lopende zaken en zullen er ongetwijfeld stemmen opgaan om het Brussels Gewest onder federale curatele te plaatsen.

Maar beide aspecten zijn vanuit het standpunt van de Brusselse burgers te vermijden, vindt een groep onderzoekers die verbonden is aan het Rethinking Belgium platform. Het gaat onder meer om Philippe Van Parijs (UCLouvain), Emilie Van Haute (ULB), Kevin Meyvaert (VUB), Willem Sas (UHasselt en KULeuven) en Hugues Dumont (Saint-Louis).

"Een lange periode van lopende zaken is nooit ideaal, maar in Brussel is de situatie extra zorgwekkend door het enorme begrotingstekort en de dringende uitdagingen waarmee het Gewest kampt", schrijven ze. "De impasse voedt het wantrouwen en de frustratie bij de Brusselaars en vergroot het risico dat Brussel afhankelijk wordt van andere bestuursniveaus voor financiering, wat de autonomie van de hoofdstad zou kunnen bedreigen."

Ze ontwikkelden daarom zes alternatieve scenario's. "Dit zijn slechts ‘Plan B’ opties en duidelijk minder aantrekkelijk dan een klassieke regering, maar ze zijn alvast pakken beter dan het huidige vacuüm waarin zowel de sociale als budgettaire problematiek zienderogen verergert."

1. (Bijna) iedereen het bad in

Als coalities smeden niet lukt, dan moet de partijen maar een gewestelijke eenheidsregering overwegen, stellen de academici voor. "Deze optie omvat alle democratische partijen, met uitzondering van het Vlaams Belang wegens het cordon sanitaire. Als alle partijen het gevaar voor de overheidsfinanciën inzien, kan deze formule worden toegepast om op zijn minst een begrotingsakkoord te bereiken."

Een begroting is op korte termijn urgent. Zonder geloofwaardig financieel plan wordt een ratingverlaging door de internationale kredietbeoordelaars onafwendbaar, wat de rentekosten van het noodlijdende Brussels Gewest nog meer de hoogte in zou jagen.

2. Deliberatieve commissies

Een tweede scenario neemt versterkte burgerparticipatie als uitgangspunt. Het Brussels parlement werkt voor diverse dossiers al met deliberatieve commissies, samengesteld uit parlementsleden en uitgelote burgers.

"Burgers kunnen via de Brusselse deliberatieve commissies meewerken aan oplossingen voor de crisis en op langere termijn bijdragen aan het herzien van de regionale politieke instellingen", stellen de academici voor.

Van Parijs pleitte eerder dit jaar al voor een grote hervorming van het Brusselse kiesmodel. Het dubbele kiescollege moet volgens hem op de schop, maar de gegarandeerde vertegenwoordiging van de Nederlandstaligen moet blijven.

3. Technocratische regering

Of moeten de politici helemaal een stap opzij zetten om het roer aan partijloze technocraten te geven? "Dit houdt in dat een apolitiek uitvoerend orgaan wordt samengesteld uit experts, bijvoorbeeld uit de academische wereld, de administratie of het middenveld, om het risico op wederzijdse veto’s en partij-exclusieven te minimaliseren", schetsen de professoren dat scenario.

4. Neutrale bemiddelaar

Een minder verregaande variant van de technocratische aanpak is dat een onpartijdige bemiddelaar wordt aangesteld. "Om de onderhandelingen tussen de partijen te depolitiseren en hen te helpen een gezamenlijke basis te vinden", argumenteren de academici. Eerder circuleerden al de namen van topdiplomaat Frans van Daele, de voormalige kabinetschef van koning Filip, en Philippe Van Parijs zelf als mogelijke 'neutrale' ontmijners.

5. Crisisregering

Scenario vijf werd eerder al door Vooruit en de PS, elk met hun eigen accenten, gelanceerd: een noodregering die tijdelijk is en een beperkt mandaat heeft, maar wel de begroting al op orde kan stellen.

De academici trekken de parallel met de federale noodregering Wilmès (maart-oktober 2020). "Bij een crisisregering verleent het parlement de regering tijdelijk vertrouwen voor het beheer van de crisis, waarbij de regering kan rekenen op de ondersteuning van een raad van experts. Dit was de aanpak die de federale regering volgde tijdens de coronacrisis", klinkt de uitleg.

6. Minderheidsregering

Een variant van de crisisregering is de minderheidsregering, die dus geen steun heeft van een meerderheid in het Brussels parlement. Maar de wet vereist zoals bekend niet één, maar zelfs een dubbele parlementaire meerderheid (in de Nederlandstalige én in de Franstalige taalgroep) voor een volwaardige Brusselse regering. Die juridische horde maakt het scenario van de minderheidsregering onwaarschijnlijk.

"Om een minderheidsregering in een deelstaatregering op te richten, moet deze goedgekeurd worden door een meerderheid van de parlementsleden, waardoor constructieve onthouding (onthouding zonder de besluitvorming te blokkeren, red.) niet mogelijk is. Dit maakt deze optie in Brussel minder haalbaar dan bijvoorbeeld op federaal niveau", analyseren de professoren.