Advocaat Sven Mary: ‘Ik vrees dat het terreurproces de eindmeet niet haalt’

Hij is net 51 geworden, maar daarom niet minder uitgesproken. Advocaat Sven Mary windt er nog steeds geen doekjes om. De vertraging van het terreurproces rond de aanslagen van 22 maart 2016 noemt hij een farce, Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir moet zich dringend bijscholen, en de mobiliteit in Brussel is een ramp.

Op 10 oktober zou het terreurproces rond de aanslagen in Brussel en Zaventem van start gaan met de jurysamenstelling. Maar assisenvoorzitter Laurence Massart oordeelde op 16 september dat de individuele glazen boxen waarin Salah Abdeslam en co. tijdens het proces moesten zitten een schending van de rechten van de verdediging betekenden. De rechter eiste de afbraak van de boxen en de bouw van een nieuwe beklaagdenbank, wat veel tijd en geld vergde. Zo kende het 'proces van de eeuw' een valse start. Er trad een vertraging op van bijna twee maanden. Op 30 november start poging twee. Als de jurysamenstelling dan wel lukt, begint het eigenlijke proces op maandag 5 december.

“Het is een farce,” zegt advocaat Sven Mary. “Ze hebben jaren de tijd gehad om dit proces voor te bereiden. Na de aanslagen in maart 2016 en de arrestaties die in de weken daarna volgden, wist men al: dit komt voor assisen. Toen had men dus al de vraag kunnen stellen of zulke boxen konden. Maar er is meer: bij een testproces in het NAVO-gebouw in juni zei de rechter al dat de boxen problematisch waren. Toen hadden er alarmbellen moeten afgaan en had men moeten anticiperen op het feit dat de assisenvoorzitter van het terreurproces enkele maanden later tot dezelfde conclusie zou kunnen komen. Was dat gebeurd, dan was er genoeg tijd geweest om de zaal aan te passen en was de start van het proces niet uitgesteld moeten worden. Nu zijn we in het buitenland een Belgenmop. En de verantwoordelijke daarvoor is de FOD Justitie.”

Aan het hoofd van die FOD staat minister van Justitie Vincent Van Quickenborne. Zijn ontslag werd geëist door uw confrater Sébastien Courtoy, wegens 'internationaal gezichtsverlies'. Vlaams minister van Justitie Zuhal Demir had het dan weer over 'spuwen in het gezicht van de slachtoffers'.
Sven Mary: Zuhal Demir moet terug naar de universiteit om de scheiding der machten te leren en die vervolgens te respecteren. En wat Courtoy betreft: een ontslag van Van Quickenborne verandert niets en zal de zaak niet vooruithelpen. Die weken vertraging hadden vermeden kunnen worden en zijn betreurenswaardig voor de slachtoffers en nabestaanden, maar we moeten ze aanvaarden, ook al omdat ik volledig achter de beslissing van de assisenvoorzitter sta.

Het vermoeden van onschuld is een basisbeginsel van onze rechtsstaat. Er is een Australische studie waaruit blijkt dat er vijftien procent meer schuldigverklaringen zijn als zulke boxen worden gebruikt. Ze creëren een perceptie van schuld. Als men nu die boxen toestaat bij terreurverdachten, wat houdt justitie dan tegen om de volgende keer bijvoorbeeld u – want persmisdrijven komen voor assisen – in zo'n ding te stoppen?

Ik denk dat die enkele weken vertraging overigens maar een voetnoot zullen blijken. Dit proces gaat naar schatting een maand of acht duren. Dat betekent dat de leden van de volksjury al die tijd aanwezig moeten zijn. Welke zelfstandige kan zich dat veroorloven? Welke werkgever zal het pikken dat zijn werknemer zo lang afwezig is? Tijdens het testproces waarnaar ik al verwees, waren er twaalf juryleden en zes reserves. Dat proces duurde slechts twee weken, maar ze hebben moeten krabben om tot de laatste dag aan twaalf juryleden te geraken. Wat gaat dat nu dan zijn, met twaalf effectieve juryleden en 24 reserves voor liefst acht maanden? Ik vrees echt dat men met die 36 juryleden de eindmeet niet gaat halen. Je mag het n-woord niet meer zeggen, maar ik moet aan dat bekende verhaal van Agatha Christie denken.

Assisen maar afschaffen, dan?
Mary: Ik ben een groot voorstander van assisen, om tal van redenen. De zwaarste misdrijven worden er nauwgezet behandeld. Er is de mogelijkheid tot tegenspraak. Slachtoffers krijgen er de kans om hun verhaal te doen. Maar voor dit monsterproces had men een uitzonderingswet moeten stemmen, zodat men naar het Franse systeem kon gaan, met een assisenzaak die beoordeeld wordt door beroepsrechters, niet door een volksjury. Want los van het probleem van het aantal juryleden is er ook de immense complexiteit van dit proces. Dit kan je niet vergelijken met een gewone assisenzaak van een week of twee. Aan twaalf mensen van het volk vragen om over dit complexe kluwen te oordelen, dat is te vergelijken met een tandarts vragen om een knie te opereren.

U had op het proces kunnen staan, want u verdedigde een tijdje Salah Abdeslam. Waarom bent u daarmee gestopt?
Mary: Ik heb met mijn stafhouder afgesproken om daarover niets te zeggen in de pers, om zo de sereniteit rond het proces te bewaren.

Maar het is geen geheim dat u en uw gezin bedreigingen hebben ontvangen toen bekendraakte dat u Abdeslam bijstond. Hoe groot was de impact daarvan?
Mary: Er zijn op mijn privéadres kogels aangekomen, en brieven waarin de namen van mijn twee dochters stonden met de boodschap dat ze gekeeld zouden worden. Uiteraard heeft dat een enorme impact gehad. Ik ben de politiediensten nog altijd dankbaar voor de beveiliging die we toen gekregen hebben. Als er mijn kinderen iets zou overkomen, zou ik dat niet te boven komen.
De ene dag word je als advocaat uitgespuwd, de volgende dag ben je de held. Ik werd met pek en veren bestreken toen ik Abdeslam bijstond, en was daarna voor sommigen de held van de natie toen ik de nabestaanden van de bij de Reuzegom-doop omgekomen student Sanda Dia hielp. Terwijl ik in beide gevallen gewoon mijn job deed.

Wat verwacht u van dit terreurproces? Het proces in Parijs leerde ons dat er geen schuldinzicht is bij Abdeslam en co. Werkt zo'n proces dan toch helend voor de burgerlijke partijen? Of rijt het gewoon oude, nog niet geheelde wonden verder open?
Mary: Ik heb zo'n 75 assisenzaken gedaan, waarvan ongeveer de helft als advocaat van de burgerlijke partij. Ik heb toch de ervaring dat er een helend effect is als het tot een veroordeling en een straf komt. Ik vraag me wel vaak af of de confrontatie met de gruwel die je geliefde heeft ondergaan en met de dader die daarvoor verantwoordelijk is dat wel waard is. Maar ik heb gelukkig nog nooit als nabestaande voor een assisenhof gestaan, dus ik kan dat moeilijk beoordelen. En hopelijk blijft dat zo.

Intussen werden het land en de hoofdstad opgeschrikt door de moord op een agent, door een geradicaliseerde moslim die op de OCAD-lijst stond. Hebben we dan in de zes jaar na de aanslagen niets geleerd?
Mary: Ik denk dat wat zich op donderdagavond 10 november heeft afgespeeld niet vergelijkbaar is met wat zes jaar geleden in Brussel en Zaventem is gebeurd. Deze moord lijkt een geïsoleerd geval te zijn en ik stel me zelfs oprecht de vraag of dit als een terreurdaad as such gekwalificeerd kan worden. Ik kan me maar moeilijk inbeelden dat een potentiële terrorist een commissariaat binnenwandelt om te verwittigen dat hij een paar uur later een aanslag zal plegen. Maar om op uw algemene vraag te antwoorden: ik ben de mening toegedaan dat onze autoriteiten echt wel geleerd hebben uit wat er in 2015 in Parijs en 2016 bij ons is gebeurd.

Tot slot: toen we elkaar zo'n jaar geleden spraken, had u het over een mogelijke fusie van uw advocatenkantoor. Is die rond?
Mary: Zo goed als. De fusiepartner is er. Het is nu vooral zoeken naar een geschikt pand. Mijn kantoor bevindt zich al jaren in een beschermd art-nouveauhuis uit 1904 in Elsene. Prachtig, maar een ramp om in te werken: je mag er niets aan veranderen zonder een maanden- of jarenlange vergunningsprocedure. Dus zit je met enkel glas en medewerkers die in de winter verkleumen. Eerst zochten we een moderner alternatief in Brussel zelf. Maar intussen staat het wel vast dat we de stad zullen verlaten. Qua mobiliteit is het er niet meer te doen, met dat nieuwe circulatieplan, gecombineerd met tal van wegenwerken. Het is bijna onmogelijk geworden om in deze mooie stad met de auto rond te rijden. En ik heb geen alternatief. Men zegt dan: neem het openbaar vervoer. Maar ik werk met papieren dossiers van soms duizenden en duizenden bladzijden.

Ik wens niet digitaal te werken. Zo'n dossier, ik wil dat kunnen voelen, daarin bladeren, aantekeningen maken. Het nadeel is dan dat je vaak een berg papier moet meezeulen naar de rechtbank. En zie je me al met twee volle trolleys de metro nemen om te gaan pleiten? Dus hoop ik over een halfjaar kantoor te houden in de rand van Brussel.