'Zonder nieuw materieel houden nachttreinen geen grond'

Hoewel er verschillende nachttreinen tussen Brussel en andere Europese steden aangekondigd werden, dreigen die een kort leven beschoren te zijn. Als ze überhaupt van de grond komen. "Er zijn investeringen in nieuw materieel nodig", zegt Alexander Gomme van de vzw Back on Track. Ook het Benelux Parlement kwam recent tot die conclusie.

Op dit moment houdt slechts één nachttrein halt in Brussel. De Nightjet van de Oostenrijkse treinmaatschappij brengt je in minder dan dertien uur naar Wenen. Aanvankelijk stopte deze trein ook in München en Innsbruck, maar die lijn werd na minder dan een jaar al geschrapt. Er werden de voorbije maanden nogal wat nieuwe nachtlijnen aangekondigd.

Aanbevelingen parlement

Op vraag van Kamerlid Nicolas Parent (Ecolo) werden vorige week in het Benelux Parlement ook een reeks aanbevelingen gestemd, die het nachttreinverkeer in België, Nederland en Luxemburg een duwtje in de rug moet geven. Elk land apart kan de kost om nachtlijnen op te zetten moeilijk dragen. Door de krachten te bundelen, wordt een groter gebied bestreken en is de bereidheid om subsidies uit te reiken wellicht groter.

De in Brussel gestemde aanbeveling vraagt om een gemeenschappelijke visie op nachttreinen te ontwikkelen, de samenwerking tussen de verschillende operatoren te bevorderen en de aankoop van rollend materieel te ondersteunen. "Vooral dat laatste vorm het grootste obstakel voor nieuwe nachttreinen", zegt Alexander Gomme van Back on Track. Zijn organisatie wil van Brussel dé hub maken voor een nachtnetwerk.

Wat het Benelux Parlement stemt, is niet bindend. "Maar het is de eerste keer dat de politiek toegeeft dat er een probleem is met het rollend materieel", aldus Gomme, die de aanbevelingen ziet als een stap in de goede richting. "De slaapcabines van de huidige nachttrein zijn tot vijftig jaar oud. Het comfort voor de reiziger is daardoor niet optimaal. En operatoren staan ook niet te springen om met zo'n oude wagens te rijden. Investeringen moeten dringend gebeuren. Op het niveau van de Benelux heb je schaalvoordelen, waardoor nieuwe slaapwagens of locomotieven goedkoper kunnen zijn."

Helaas wringt daar ook meteen het schoentje. Hoewel Luxemburg - heel slecht bediend per trein - en Nederland - dat voor korte afstanden in Europa in de trein een oplossing ziet om de verzadigde luchthaven Schiphol te ontlasten - er strategisch belang bij hebben, wil niemand in tijden van budgettaire schaarste zo'n bedragen ophoesten. "Het enthousiasme voor de nachttrein is er wel, maar het geld is er niet", vat Gomme samen.

Back on Track ziet nog struikelblokken om de nachttrein duurzaam uit te bouwen. "Zoals de oneerlijke concurrentie met de luchtvaartsector", aldus Gomme, die onder meer wijst op de belastingvrije kerosine of de btw-vrijstelling op vliegtickets. Die economische voordelen heeft de trein niet. "En ook de bus rijdt nagenoeg gratis op de openbare weg."

Op het spoor moet je een rijpadvergoeding betalen per afgelegde kilometer. Ook 's nachts, al liggen die er dan verlaten bij. Voor de gemiddelde nachttrein bedraagt die tol tol een derde van de totale kostprijs. Dat kan je niet doorrekenen aan de consument, want dan neemt niemand de nachttrein nog wegens te dure tickets.

Het gevolg: private spoorbedrijven die een nachtaanbod hebben, zijn er amper. "Het is dan ook onmogelijk om er winst mee te maken", aldus Gomme.

Wanneer de NMBS - die daar voor alle duidelijk niet happig voor is - een nachtlijn naar Rome zou willen exploiteren, moet de maatschappij de volledige afstand betalen. Ofwel, de Belgische overheid moet niet alleen subsidiëren voor de 200 kilometer op eigen grondgebied, maar ook voor de honderden kilometers aan spoor in het buitenland. "Omdat meer dan de helft van de reizigers op zo'n nachttrein internationaal is, is dat electoraal weinig interessant", zegt Gomme fijntjes.

Back on Track ziet dan ook een sleutelrol weggelegd voor Europa. "Op dit moment ontbreekt op dat niveau elk kader", zegt Gomme, die oppert om een Europees nachttreinnetwerk uit te tekenen. "De exploitatie daarvan kan via openbare aanbesteding aan de privésector uitbesteed worden. Ofwel baten ze het zelf uit. De geesten bij de EU rijpen, maar de reactiesnelheid is heel traag. Zo dreigen we de boot te missen."