Taalbarometer: ‘Nederlands klinkt al even fout als Vlaams'

VUB-onderzoeker Rudi Janssens heeft al vier taalonderzoeken in Brussel achter de rug. Bij de vorige edities van de zogenaamde BRIO-Taalbarometer was het glas halfvol of halfleeg, afhankelijk van de politieke strekkingen. Met deze vierde barometer maken de politici zich meer zorgen. ‘Nederlandstalig’ wordt anno 2019 even negatief gepercipieerd als ‘Vlaams’ 20 jaar geleden.

En dat begrijpen de Vlaams(-Brusselse) verkozenen niet. Tenminste diegenen die present tekenden in de commissie Brussel en de Vlaamse Rand van het Vlaams parlement waar Janssens de vierde taalbarometer kwam toelichten en vragen beantwoordde van de volksvertegenwoordigers. Van de zes Vlaams-Brusselse parlementsleden waren alleen Elke Van Den Brandt (Groen) en Karl Vanlouwe (N-VA) aanwezig. Er waren ook vier N-VA’ers uit de Rand. Katia Segers (SP.A) zat voor. En ook voor deze commissie-zitting geldt dat ‘les absents ont tort’.

De kennis van het Nederlands daalt, maar het gebruik ervan in combinatie met andere talen stijgt. De kloof tussen vraag en aanbod is groot: minder dan tien procent van de leerlingen die het Franstalig onderwijs – uit Brussel of Wallonië – verlaten kent Nederlands. Bij de eerste taalbarometer kende nog een op vijf schoolverlaters uit het Franstalig onderwijs Nederlands.

Daartegenover staat dat tweetaligheid essentieel is op de arbeidsmarkt en zeven op de tien Brusselaars vinden dat tweetaligheid deel uitmaakt van de Brusselse identiteit. En meer dan 80 procent vindt het belangrijk om Nederlands te kennen. Maar ook: 90 procent van de werklozen kent geen Nederlands. Een kleine 20 jaar geleden was dat nog 80 procent.

Nederlandstalige Brusselaar voelt zich geen Vlaming

Het aantal Brusselaars met het Nederlands als enige oorspronkelijke thuistaal ziet zichzelf steeds minder als Vlaming. Deze groep is ook jonger dan in de vorige barometers en ze willen hun leven vervolgen in Brussel. Dat zegt 90 procent van de bevraagden, in vroegere edities was dat maar één op twee. Hun houding tegenover het Frans is ook anders dan die van hun voorgangers. Frans is geen hinderpaal meer bij de partnerkeuze en als ze geconfronteerd worden met een Nederlands-onkundige of Nederlands-onwillige ambtenaar schakelen ze vlotjes over op het Frans. Het aantal gezinnen met Frans als enige thuistaal stijgt en dat is te danken aan migratie van Fransen en van Franstalige Afrikanen.

Vooral bij Karl Vanlouwe (N-VA) was de ontgoocheling voelbaar over de cijfers in de vierde taalbarometer. “Vlaanderen investeert heel wat in Brussel. Het Nederlandstalig onderwijs staat open voor anderstaligen zonder de Nederlandstaligen te vergeten. En toch gaat het Nederlands achteruit.” “Ik had minstens een status quo verwacht”, klonk het ook bij partijgenoot en Dilbeeks burgemeester Willy Segers.

Voorzitster Katia Segers (SP.A) had een ietwat andere lezing van het rapport. “De meertaligheid neemt toe en dat is positief. Maar we moeten blijven investeren in het Nederlandstalig onderwijs en de promotie van het Nederlands, want we mogen niet blind blijven voor de achteruitgang van het Nederlands.”

Blijft de vraag waarom het Nederlands negatief gepercipieerd wordt. Van Den Brandt vraagt zich af of het met de armoedekloof te maken heeft. Maar tien procent van de Vlaamse Brusselaars is arm terwijl het cijfer bij allochtonen oploopt tot 40 procent. Dat kan volgens Janssens een rol spelen in het veelkleurige Brussel: Vlaams wordt vereenzelvigd met blank en rijk.

Ook de politiek kan een rol spelen. Maar het blijft gissen. Uit vroegere onderzoeken van Janssens bleek dat expats die negatief stonden tegenover het Nederlands het standpunt van de Franstalige media, o.a. Le Soir, in communautaire aangelegenheden overnamen. Maar dat was voor de doorbraak van de sociale media.

Vlaams minister voor Brussel Sven Gatz (Open VLD) wil dat er na de verkiezingen van mei een Brusselse minister bevoegd wordt voor meertaligheid, wat Gatz betreft liefst een Franstalige. Karl Vanlouwe maande Gatz alvast aan om de studie van Rudi Janssens mee te nemen naar de volgende zitting van het College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie. Gatz mag die als Vlaams minister voor Brussel bijwonen.