Kippenketens verdringen elkaar: ‘Dit is de proteïne van het volk'

Kippenrestaurants vermenigvuldigden zich de voorbije jaren aan een roodgloeiend tempo. Voor een bucket fried chicken moet u dan ook niet lang zoeken: met de opening van een nieuwe KFC in de Anspachlaan, telt BRUZZ er maar liefst 6 op een kilometer wandelen. De ketens doen er gouden zaken mee, maar gezondheidswetenschappers wijzen op de risico’s van al dat kiekenfretten.

'Coming soon' staat in het groot boven de beeltenis van Colonel Sanders, de bekende mascotte met sik en strik van de Amerikaanse keten Kentucky Fried Chicken (KFC). Het nieuwe restaurant – toepasselijk op de hoek van de Kiekenmarkt en de Anspachlaan – nestelt zich daarmee op een kilometer van zijn broertje aan Rogier.

KFC lijkt aan een inhaalrace begonnen, want ook aan Naamsepoort in Elsene plant het een vestiging, de vijfde al in de hoofdstad, al doet het gemeentebestuur moeilijk met het verlenen van een stedenbouwkundige vergunning. De keten mag dan wel als eerste fried chicken op de kaart hebben gezet en zijn uitgegroeid tot de grootste kiprestaurantketen ter wereld, in Brussel is het voorlopig slechts een middenmoter.

Dat heeft alles te maken met de snoeiharde concurrentie: Brussel telt inmiddels 45 kippenrestaurants van ketens (eenmanszaken niet meegeteld), een veelvoud van enkele jaren geleden. Belchicken is daarbij de grootste speler met twaalf vestigingen, gevolgd door CTR Chicken (7) en Hector Chicken met vijf zaken. In de race om haantje-de-voorste te zijn, liggen die verhoudingen echter geenszins vast: eind vorig jaar opende Belchicken nog een nieuw restaurant in Ukkel, terwijl BFC er een aankondigt in Schaarbeek.

Bij iedereen in de smaak

De reden voor al dat kippengeweld? “Wij hebben klanten van allerlei achtergronden, want kip valt bij iedereen erg goed in de smaak”, vertelt Alpcan Bozkanat, marketinghoofd bij Belchicken. “Het is tasty, de klant kan het op verschillende manieren eten, en combineren met tal van sauzen en kruiden."

Een andere reden voor de stijgende populariteit van kip is dat klanten het als relatief milieuvriendelijk beschouwen, zo argumenteren de ketens, omdat pluimvee in vergelijking met varkens, schapen of koeien minder broeikasgassen uitstoot. Daarnaast heeft kippenvlees ook de perceptie mee dat het gezonder is dan ander vlees, al blijft het in de meeste gevallen evengoed gefrituurd en begeleid door weinig groenten.

“Het is ook goedkoper”, vult Adrien Golinvaux van Hector Chicken aan, een restaurantketen die in 1994 werd opgericht door de Brusselse horecaondernemer Lucien Nataf. “De kweek kost minder en het gaat een stuk sneller dan met rundvlees, waardoor mensen het ook relatief goedkoop kunnen eten. We spreken hier soms van la protéine du peuple.”

Hoewel hamburgerketens nog steeds dominant zijn, is door al die factoren duidelijk een verschuiving merkbaar, schreef The Wall Street Journal eerder over het fenomeen op basis van cijfers die marktonderzoeksbureau Technomic verzamelde. Zo groeide de omzet van kippenketens in 2024 met 8,9 procent ten opzichte van het voorgaande jaar, terwijl de omzet van hamburgerketens slechts met 1,4 procent groeide.

Concurrenten

Belchicken surfte als geen ander mee op die trend en legde de voorbije jaren een indrukwekkend parcours af. Het merk ontstond in ons land in 2016 na een afsplitsing van Chitir Chicken en rondde inmiddels de kaap van 50 restaurants. De motor achter die blitzkrieg: aanlokkelijke voorwaarden voor franchisenemers die op hun beurt nieuwe panden zoeken en eigen restaurants openen.

“Belchicken begon in Brussel bijna tegelijk met KFC, maar was veel sneller”, aldus Bozkanat. “Concurrentie vormt trouwens niet echt een probleem. Veel van onze restaurants liggen vlak bij een plek waar KFC of iets anders opende en we ontvingen er niet minder klanten door.”

Hij benadrukt dan ook vooral de verschillen met andere ketens, onder andere door te wijzen op het brede gamma. "Met voor ieder wat wils, ook gezondere maaltijden." Daarnaast zet de keten naar eigen zeggen ook "hard in op comfort".

Dat betekent: geen vettige plastic, maar gestoffeerde zeteltjes en houten tafels. "Klanten moeten een goede ervaring hebben en tijd willen spenderen. Een restaurant-vibe met snelle bediening: dat is het doel. We positioneren ons ergens tussen KFC en pakweg Manhattn's of Ellis. Zij zijn geen directe concurrenten van ons.”

Ook Golinvaux zet de accenten van Hector Chicken op scherp. “Als enige bieden wij behalve gefrituurde ook geroosterde kip aan, wat gezonder is. Alles wordt ook in de ochtend met de hand bereid en we bieden kwaliteitsproducten met uitsluitend Belgische kip. Hector Chicken mikt - takeaway terzijde - ook op een restaurantervaring met echte borden en glazen: geen drinkbekers of kartonnen doosjes dus.”

Salades

Met een op de vijf Belgen die wekelijks fastfood eet, zien heel wat gezondheidsexperts de kippenkoorts echter met lede ogen aan. “De kwaliteit van dit soort voedsel vormt een essentieel probleem”, stelt voedingsarts Elisabeth De Waele van het UZ Brussel. “Het is vaak erg eenzijdig met weinig groenten, vezels en vitaminen, maar rijk aan suiker, energie (calorieën) en vet.”

“Tegelijk speelt het aspect van de kwantiteit: van één hamburger gaat een mens niet dood, maar het begint wel een probleem te vormen als fastfood de voedingsgewoonten overheerst. Wetende dat de helft van de Belgen tegenwoordig lijdt aan overgewicht of obesitas – met alle bijhorende kwalen van dien - dan besef je dat dit een actueel probleem is. Denk aan gewrichtspijnen, bloeddruk, hart- en vaatziekten, leververvetting.”

Het kenniscentrum Sciensano becijferde dat België jaarlijks 4,5 miljard euro uitgeeft om de directe en indirecte kosten in verband met overgewicht en obesitas te dekken.

De fastfoodsector voelt zich weinig aangesproken door die kritiek. “Ook gegrilde kip, vegetarische burgers en drie erg goede salades staan bij ons op het menu”, klinkt het bij Belchicken. “We werken constant aan gezondere opties, maar uiteindelijk kiezen mensen zelf wat ze eten.”

Bozkanat benadrukt ook altijd te overleggen met de gemeente voor een nieuwe opening. "Als de buurt al highly saturated is, dan blijven we weg." Het kabinet van schepen van Handel in Brussel-Stad Didier Wauters (Les Engagés) laat weten dat overleg met de gemeente sowieso verplicht is als de functie van een pand wijzigt. Als een restaurant vervangen wordt door een ander restaurant (zoals bij de nieuwe KFC) hoeft dat niet. Wauters zegt momenteel te werken aan een plan om een meer diverse voetgangerszone te stimuleren.

In 2019 probeerde de gemeente Elsene ook al de bouw van een KFC aan Naamsepoort tegen te houden. Toenmalig burgemeester Christos Doulkeridis (Ecolo) haalde onder meer de strijd tegen de ‘malbouffe’ en het waarborgen van de commerciële mix in de wijk aan als argumenten. Het Gewest leverde intussen een vergunning, maar de gemeente ging in beroep bij de Raad van State, een procedure die nog steeds loopt.

Feit blijft wel dat de vraag in veel buurten nadrukkelijk aanwezig is. "Er gaapt nog een gat in de Europese markt, daarom groeit de sector zo snel", aldus nog Bozkanat. Ook Golinvaux benadrukt de stijgende cijfers. "Zeker sinds de economische crisis zoeken meer mensen naar betaalbare prijzen en zo komen ze bij ons terecht."

Vicieuze cirkel

Professor De Waele denkt daar het hare van. “Fastfood speelt toch een belangrijke rol in het creëren van overgewicht. Doordat je op zo’n klein volume erg veel energie binnenkrijgt, kan je erg snel te zwaar worden. Het probleem speelt vooral in de zogenaamde food deserts, hele wijken waar amper nog gezonde voeding te vinden valt. Dan kan je moeilijk zeggen dat het allemaal de schuld van de consument is. Het is een vicieuze cirkel van vraag en aanbod.”

Ze wijst ook op de impact van socio-economische factoren. “Een gezonde maaltijd koken, kost meer, je moet er tijd voor hebben én een goede keuken. Sommige mensen leven in erg moeilijke omstandigheden of worden getroffen door ziekte: begin dan maar om iedere dag je schorseneren te kuisen.”

Wie dan schuld treft voor de desastreuze gezondheidscijfers? “It's somewhere in the middle, maar ik zie die energierijke voeding vol overmatige suikers wel als de alcohol en sigaretten van twintig jaar geleden. Het is een gedeelde verantwoordelijkheid om dat probleem aan te pakken.”

Toch ziet de professor ook positieve evoluties. “Kijk naar de EU die het suikergehalte in ontbijtgranen terugdringt. Dat is goed omdat de concurrentie dan wegvalt en ons smaakpatroon zich gaat aanpassen. Je ziet daar nu al een verschil tussen Europeanen en Amerikanen. Probeer tegenwoordig maar eens een Cherry-cola te drinken: je krijgt dat niet meer binnen.”