BIG CITY. Ooit woonden er in Schaarbeek evenveel ezels als mensen

Als je door Schaarbeek wandelt kom je af en toe verwijzingen naar ezels tegen. Daarom vroeg Cindy uit datzelfde Schaarbeek zich af: "Wat heeft mijn gemeente met ezels?"

Het koppige, hardwerkende dier vind je onder andere op het Colignonplein. Daar prijkt een bloemenezel, opgebouwd uit een metalen frame en versierd met kleurrijke bloemen. Op de Haachtsesteenweg staat het standbeeld van Nasreddin Hoca, de Turkse filosoof achterstevoren zittend op zijn ezel.

Ook in de Schaarbeekse straatnamen zitten verwijzigingen, zoals de Josaphatstraat, vroeger bekend als de Ezelsweg. Zelfs enkele restaurants, zoals L’Âne Vert en L’Âne Fou, verwijzen trots naar het dier. Als kers, of liever Schaarbeekse kriek op de taart grazen er in het Josaphatpark zelfs twee échte exemplaren. En dan is er nog de bijnaam zelf: Schaarbeek, de ezelstad.

Het antwoord ligt ver in het verleden. In 1136 gaf de hertog van Brabant de Schaarbeekse molenaars het recht om Brussel binnen te trekken. In de middeleeuwen was het hertogdom Brabant een feodaal gebied, en steden zoals Brussel hadden allerlei privileges, tolrechten en marktrechten die zorgvuldig werden beschermd.

Door dat middeleeuwse systeem van rechten en macht hadden de Schaarbeekse molenaars (of andere ambachtslui/boeren) dus de toestemming nodig van de hertog van Brabant om Brussel binnen te komen.

Doë zên d'êzels van Schoerebeik!

Omdat ze geen paarden konden betalen, gebruikten ze ezels om hun producten naar Brussel te brengen. Later vervoerden ook groenteboeren hun oogst – waaronder de beroemde Schaarbeekse krieken – via dezelfde weg, de huidige Josaphatstraat. Die route stond toen bekend als de Ezelsweg.

In de achttiende eeuw kende de gemeente een opvallend groot aantal ezels: in 1786 maar liefst 1.158.

Op een bepaald moment – zo gaat het verhaal – zouden er zelfs evenveel ezels als mensen in Schaarbeek gewoond hebben. Elke ochtend trok een karavaan zwaarbeladen ezels over de kasseien richting Brussel. De Brusselaars werden 's ochtends wakker met het gekletter van de ezelhoefjes, deden hun raampje open en riepen dan: “Hei! Doë zên d'êzels van Schoerebeik!” – Hee, daar zijn de ezels van Schaarbeek!”

Wat begon als een plagerige uitroep groeide uit tot een bijnaam die de inwoners – nu nog altijd – met trots dragen.

De Ezelchalet

Vandaag leeft die geschiedenis voort in het straatbeeld. Ezels zijn niet alleen te zien in kunst en namen, maar ook in het Josaphatpark. In de Ezelchalet daar wonen op dit moment twee ezels, die helpen bij het onderhoud van het terrein. Ook nemen ze deel aan educatieve projecten. Ze zijn het levende bewijs van Schaarbeeks band met dit dier.

Conclusie: wat begon als plagerij groeide uit tot een bron van trots en identiteit. De ezel werd een symbool van werklust, eenvoud en verbondenheid met het verleden. Geen karikatuur, maar een icoon van een gemeente die haar bijnaam met humor en eer draagt.

VOLGENDE KEER Is de oorsprong van de pistolet Brussels?

Zelf ook een vraag voor Big City? Stel hem hier