Formatiedoorbraak met Franstalige hoofdrol: 'Zal N-VA politieke slagkracht afdwingen?’

Brussel lijkt eindelijk te mogen uitkijken naar een nieuwe regering, maar volgens experts komt de “creatieve oplossing” die voor een doorbraak zorgde vooral goed uit voor de Franstaligen. “Dit is een gevaarlijk precedent dat de bescherming van de Nederlandstalige minderheid verder onder druk zet.”

Maandagnamiddag zouden MR, PS, Les Engagés, Groen, Open VLD en Vooruit regeringsonderhandelingen moeten aanvatten in het Brussels parlement. Na vierhonderd dagen ploeteren in een schijnbaar bodemloos formatiemoeras lijkt er eindelijk perspectief op een volwaardige regering.

De coalitie met zes kan terugvallen op een meerderheid in het Brussels parlement en in de Franse taalgroep, maar telt aan Nederlandstalige zijde slechts acht van de zeventien zitjes.

Daarom kwam MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez met een idee op de proppen om de N-VA, waarmee de PS niet en Open VLD wel in zee wil, toch te betrekken.

De partij zou bij de installatie van de regering het licht op groen zetten om zo aan de benodigde meerderheid in elke taalgroep te geraken en in ruil kunnen wegen op het beleid via een “consensusfiguur” aan wie de MR haar post van staatssecretaris afstaat. De naam van BECI-topman Thierry Geerts doet bijvoorbeeld de ronde.

Globale meerderheid

“Dan heeft de regering het vertrouwen in het parlement en in beide taalgroepen en is ze vertrokken”, duidt grondwetspecialist Quinten Jacobs in een gesprek met BRUZZ. “Maar wat dan?”

Voor veruit de meeste dossiers heeft de regering immers genoeg aan een meerderheid in het parlement.

Die heeft ze zelfs met enkel de 45 zetels van MR, PS en Les Engagés - het Franstalige luik van de regering, dus. Ook voor de begroting is een globale meerderheid voldoende.

Magere beestjes

Er zijn uitzonderingen waar een meerderheid aan Vlaamse zijde wel vereist is. Voor gemeenschapsbevoegdheden die in de GGC aan bod komen, bijvoorbeeld. Het gaat dan over dossiers met betrekking tot gezondheid en bijstand aan personen – denk aan de kinderbijslag.

Ook in de VGC, waar andere gemeenschapsbevoegdheden zoals onderwijs en cultuur de revue passeren, is uiteraard een Vlaamse meerderheid nodig, aangezien de VGC enkel bestaat uit de Nederlandstalige parlementsleden die in het Brusselse halfrond zetelen.

“Maar dat gaat over drie à vier stemmingen per jaar”, weet Jacobs. Binnen de VGC zijn de politieke verschillen bovendien vaak relatief overbrugbaar.

Een laatste uitzondering zijn de ordonnanties die te maken hebben met gemeentelijke aangelegenheden. Ook die moeten gesteund worden door een meerderheid in beide taalgroepen. Het zijn opnieuw magere beestjes die niet bepaald gestoeld zijn op zware beleidskeuzes.

“Maar, en dat is misschien nog het belangrijkste: de voorwaarde van die dubbele meerderheid vervalt gewoon als er na dertig dagen geen meerderheid gevonden is in een van de taalgroepen. Dan zakt de lat naar een derde van de parlementsleden die moet meestemmen”, voegt Jacobs toe.

Hefboom

Een regering voert natuurlijk beleid uit op basis van haar regeerakkoord en afspraken die in de loop van de legislatuur gemaakt worden. Alleen zou de N-VA volgens de deal niet rechtstreeks betrokken worden bij de onderhandelingen die tot het regeerakkoord leiden, noch een zichtbaar zitje aan de regeringstafel krijgen.

“Veel hangt dus af van de persoon die de MR zal aanduiden en of de N-VA op die manier politieke slagkracht zal afdwingen. Want elke regeringspartij kan dossiers blokkeren omdat de regering in principe bij consensus beslist”, aldus Jacobs.

“De PS heeft die macht dus, maar zal de N-VA die hefboom ook hebben via de figuur die de MR aanduidt als staatssecretaris? Daar bestaat veel onduidelijkheid over. Deze oplossing lijkt vooral een gevaarlijk precedent dat de bescherming van de Nederlandstalige minderheid verder onder druk zet.”

Bovendien laat de MR zelf al verstaan dat die staatssecretaris een consensusfiguur moet zijn, waarmee ze naar de pijpen van de PS lijkt te dansen. Daar vangt onze redactie immers op dat de MR-staatssecretaris die de N-VA indirect zou moeten vertegenwoordigen in de regering zeker geen N-VA-achtergrond mag hebben.

Franse gemeenschapsbevoegdheden

Dat kan ook bijna niet anders als je daaraan toevoegt dat het MR-regeringslid dat de N-VA zou representeren in principe terechtkomt in de Franse taalgroep en dus niet eens zou zetelen in het VGC-college, waarin de Nederlandstalige ministers uit de Brusselse regering verzameld zijn.

“Daar zal men iets voor moeten vinden, al is Cieltje Van Achter (N-VA) wel aan het VGC-college toegevoegd als Vlaams minister van Brussel”, zegt politicoloog Dave Sinardet aan BRUZZ.

“Maar als die staatssecretaris toch een N-VA-signatuur heeft, is het wel eigenaardig dat die een zeg zou hebben in de Franse gemeenschapsbevoegdheden. Veel surrealistischer wordt het niet. Daar zal de PS hoe dan ook een stokje voor willen steken. Ik denk dat het uiteindelijk vooral de PS zal zijn die zo’n ‘consensusfiguur’ zal goedkeuren of tegenhouden.”

Volgens Brusselkenner Daniël Buyle zal die MR-staatssecretaris vermoedelijk de eed afleggen in het Frans en dus tot de Franse taalgroep gaan behoren. “De Brusselwet schrijft voor dat er drie staatssecretarissen zijn, van wie minstens één Nederlandstalig, maar de PS zal zich zeker verzetten tegen twee staatssecretarissen in de Nederlandse taalgroep", vermoedt Buyle.

Quintin minister-president?

Zelfs als daartoe een juridisch achterpoortje gevonden zou worden, is het in de ogen van Sinardet bijzonder dat de N-VA haar fiat geeft aan deze constructie.

“Dit staat aan de ene kant haaks op het hele gegeven dat Vlaamse Brusselaars over hun coalitie moeten kunnen beslissen. Aan de andere kant lijkt het me wel duidelijk dat de N-VA betrokken zal zijn bij de onderhandelingen en via de MR en de Vlaamse partijen zal kunnen wegen op het regeerakkoord”, denkt Sinardet.

“We weten ook niet of deze deal deel uitmaakt van een breder akkoord waarbij het federale niveau betrokken is”, besluit Sinardet. “Dat is vermoedelijk wel het geval. Dat kan dan over inhoud gaan, de MR die bijvoorbeeld wat op de rem gaat staan bij federale dossiers, of over personeelswissels”, klinkt het.

“Stel dat er beslist is om huidig minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) minister-president te maken, dan belandt Bouchez wellicht in zijn plaats in de federale regering. Bouchez mee in het bad: dat zou de N-VA en premier Bart De Wever goed uitkomen.”

In dat scenario, dat de Franstalige liberalen stellig ontkennen, zou David Leisterh vervolgens doorschuiven naar het MR-voorzitterschap.